کوازار چیست؟

در سال 1960 میلادی یک ستاره شناس آمریکایی به نام آلن سندایچ متوجه امواج رادیویی بسیار قویی شد که از جرمی آسمانی منتشر می‌شد. این جرم آسمانی در تصاویر گرفته شده شبیه به ستاره دیده می‌شد. ولی ستاره نبود. با تجزیه و تحلیل طیف نور بدست آمده از این جرم ستاره مانند، نوار قرمز پهنی در طیف آن مشاهده شد. به این ترتیب دانشمندان نتیجه گرفتند که طبقه جدیدی از اجرام آسمانی را کشف کرده‌اند و آن را کوازار یا اختروش (Quasar) نامیدند.

ساختار کوازار

در سال 1962 میلادی یک کوازار بسیار درخشان با استفاده از رادیو تلسکوپ توسط مارتین اسمیت کشف شد. بررسی طیف این کوازار نشان داد که کوازارها از تمامی اجرام آسمانی که در کهکشان‌های معمولی شناسایی شده‌اند، بزرگتر هستند.

ساختار کوازارها با ستارگان تفاوت دارد. کوازارها اغلب آبی رنگ می‌باشند. در نظر گرفتن رنگ آبی به عنوان مشخصه‌ای برای کوازارها باعث کشف این مسئله شد که بسیاری از اجرام آبی ستاره مانند که در طیف نورشان یک نوار قرمز پهن دارند، کوازار هستند.

دانشمندان تاکنون بیش از هزار کوازار را رصد کرده‌اند. ولی ماهیت و فاصله آنها از زمین همچنان به صورت یک معما باقی مانده است.

کوازارها دارای هسته‌ای عظیم به قطر حدود یک سال نوری هستند. این هسته توسط هاله‌ای از گاز احاطه شده است. ستاره‌شناسان معتقد می‌باشند نور و انرژی ناشی از این اجرام آسمانی مستقیماً از هسته آنها منشاء می‌گیرد. هسته، طیف وسیعی از تشعشعات را از خود ساطع می‌کند. برخی از کوازارها مقدار زیادی انرژی را در فرکانس‌های رادیویی بین 30 تا 100 مگاهرتز منتشر می‌کنند.

دانشمندان تاکنون نتوانسته‌اند فاصله دقیق کوازارها را از زمین اندازه بگیرند. آنها حدس می‌زنند که اکثر کوازارها حدود 10 تا 15 هزار میلیون سال نوری از ما فاصله داشته باشند. به این ترتیب می‌توان گفت کوازارها دورترین و قدیمی‌ترین اجرام آسمانی هستند که دانشمندان موفق به کشف آن شده‌اند.

آنها در واقع، هسته‌های کهکشانی فعالی هستند که درون آنها، ابرسیاهچاله‌های پُر جرم (میلیون‌ها و حتی میلیاردها بار سنگین‌تر از خورشید) جا خوش کرده‌اند و ابر عظیمی از مواد خام را در اطراف خود به گردش در آورده‌اند و آرام آرام آنها را می‌بلعند. توده‌های ماده در مسیرهای مارپیچی به درون سیاهچاله سقوط می‌کنند و آنقدر داغ می‌شوند که پرتوهای شَدید ایکس می‌تابانند و علاوه بر آن، باریکه‌هایی از ذرات پُر انرژی را عمود بر صفحه گسیل می‌کنند.

منابع

1. کتاب چرا، چطور، چگونه؟ نوشته دکتر سونیتا گوپتا و دکتر نینا آگراوال. ترجمه پریسا همایون روز و پریچهر همایون روز. موسسه نشر و تحقیقات ذکر. تیر 1393.