ناکامی و حالات عاطفی مرتبط
ناکامی ها زمانی به وجود می آیند که خواسته ها، امیال و آرزوهای ما بی نتیجه بمانند یا متوقف شوند. این احساس ناشی از تفاوت میان چیزی هایی است که می خواهیم (رویاها) و چیزی هایی که موجود (واقعیت) هستند. به عنوان مثال اگر آرمان های ما بیشتر از موفقیت ما باشد، احتمالاً دست نیافتن به موفقیت ها به احساس ناکامی منجر خواهد شد.
بر اساس تفسیری که از احساس ناکامی می شود، ناکامی ها می توانند تغییر مثبت، پرخاشگری، رضایتمندی یا رفتار وسواسی را در پی داشته باشند. تفکر غالب این است که موقعیت ها ما را ناامید می کنند، اما موقعیت ها فقط افکار و احساسات ناکامی را به وجود می آورند. مثلاً، در مسیر رفتن به سمت محل کارمان هستیم که ناگهان لاستیک اتومبیل پنچر می شود و فکر می کنیم این به ما احساس ناامیدی می دهد. لاستیک پنچر منجر به ناامیدی نمی شود، بلکه احساس ناکامی وقتی به وجود می آید که لاستیک پنچر، ما را از رسیدن به هدف مان باز می دارد چون تصمیم داشتیم سر وقت به محل کارمان برسیم. اگر نخواهیم به موقع سر کار باشیم و عوض کردن لاستیک های پنچر برای ما مهم نباشد، احساس سرخوردگی نخواهیم کرد. اگر خواسته ها، آرزوها و اهداف ما بی نتیجه بمانند احساس ناکامی ما طبیعی خواهد بود که این بازتاب نگرشی است. به عبارت دیگر، ما ناکامی های خود را بر اساس تعابیر و انتظارات مان از رویدادهای زندگی تحریک می کنیم.
ناکامی و حالات عاطفی مانند ناراحتی، رنجش، استرس، پرخاشگری، تهدید و تعارض اغلب با هم تداخل دارند. در ادامه شما می توانید با ارتباط حالات عاطفی با ناکامی آشنا شوید.
ناکامی، ناراحتی و رنجش
وقتی اتفاق آزار دهنده ای می افتد یا فردی رفتار زشتی را تکرار می کند، دلخور می شویم. این رفتار ما را ناامید نیز می کند چون مانع در رسیدن ما به خواسته ها باعث رنجش می شود. همچنین ناراحتی ها تحریک کننده نیز هستند. واکنش ما به چنین محرک هایی احساس ناامیدی، بی صبری یا خشم است. تصور کنید راننده ای خیابانی را که می خواهید از آن عبور کنید می بندد یا همکارتان درباره ی ظاهرتان به شما طعنه می زند، ممکن است با رفتار این افراد احساس رنجش، ناراحتی، بی صبری و خشم کنید. اگر به همین منوال ادامه پیدا کند کل محیط کار را آزار دهنده می بینید. گاهی اوقات تنش ها و استرس های مکرر نقطه ی جوشی را پدید می آورند و ما شاهد طغیان شَدید و ناگهانی احساسات منفی و منشاء ناراحتی، رنجش و ناکامی هستیم.
اگرچه ناراحتی ها و رنجش ها ناکامی را در بر می گیرند، اما ممکن است شما احساس ناامیدی داشته باشید اما ناراحت یا عصبانی نباشید. مثلاً در یادگیری یک بازی کامپیوتری، برای اولین مرحله بازی را می بازید اما با استراتژی جدیدی بازی را شروع می کنید و برای مراحل بعد در بازی پیروز خواهید شد. شاید در حین یادگیری بازی احساس ناکامی داشته باشید اما ناراحت یا عصبانی نیستید.
استرس و ناکامی
هانس سلیه، استرس را یک واژه ی کلی برای تنش روانی در نتایج هر رویداد تحمیلی بر بدن تعریف می کند. وقتی دچار استرس می شوید، بخش سمپاتیک سیستم عصبی شما کنترل را بدست می گیرد. سیستم سمپاتیک بدن شما از کبد، گلوکز و از غده ی آدرنال به جریان خون، آدرنالین آزاد می کند تا شما را برای انجام کارهای متوالی آماده نماید. در این فرآیند، تنفس شما افزایش می یابد، ضربان قلب افزایش پیدا می کند و مواد شیمیایی که منجر به لختگی خون می شوند سریع تر وارد جریان خون تان می شوند. اگر سیستم سمپاتیک شما مکرراً در این حالت باشد، در نهایت این واکنش منجر به آسیب های جسمانی مانند زخم معده، بیماری عروق کرونری قلب یا سردردهای ناشی از استرس می شود. سلیه معتقد است که حالات عاطفی خاص مانند ناکامی احتمال بسیاری دارد که استرس را به درد تبدیل کنند. بدیهی است که ناکامی های تکوینی (نوعی از ناکامی که فرد دائماً در بخش مهمی از زندگی مانند یادگیری، کار یا عشق به بن بست می خورد.) خطر آنچه را که سلیه آسیب فیزیکی برگشت ناپذیر ناشی از عواقب تداوم استرس می نامد برای فرد افزایش می دهد. او چنین استرسی را ناشی از اضطراب های ایجاد شده با ناکامی های عمیق و مزمن در نداشتن هدف، خستگی، فعالیت های ناخوشایند و نارضایتی از زندگی به ویژه از احساس عدم موفقیت می داند. در این راستا، افرادی که اغلب احساس ناکامی و استرس می کنند، بطور متوسط عمرشان کوتاه تر است و در مقایسه با افرادی که یاد می گیرند ناکامی ها و استرس های خود را مدیریت کنند بیماری های جسمانی بیشتری را تجربه می کنند. بنابراین، علاوه بر بهبود کیفیت زندگی، مدیریت موثر ناکامی ها و استرس های زندگی می تواند طول عمر شما را زیاد کند. طبق یافته های دکتر ندرا بلوک، توانایی شما برای مدیریت ناکامی ها و اضطراب زمانی که اصول بهداشتی خوبی را رعایت می کنید نیز بهبود می یابد. بلوک که پژوهشی پیرامون رابطه ی بین روش های بهداشتی و مرگ و میر 7000 مرد و زن بالای 45 سال انجام داد به این نتیجه رسید مردانی که بدن شان را برای مقاومت در برابر استرس از طریق اصول بهداشتی ورزیده کردند بطور متوسط 11 سال بیشتر عمر کردند، و زنانی که بدن شان را برای مقاومت در برابر استرس ورزیده کردند بطور متوسط 7 سال بیشتر عمر کردند. این روش ها عبارتند از:
- ترک سیگار
- کنترل وزن
- مصرف مایعات
- خواب کافی (8 ساعت برای مردان و 7 ساعت برای زنان)
- صبحانه ی کامل و منظم
- عدم مصرف تنقلات در میان وعده غذایی
- فعالیت های جسمانی مانند پیاده روی، دویدن و شنا کردن (یک روز در میان 20 دقیقه یا بیشتر)
این روش های بهداشتی در ترکیب با روش های آرام (ریلکس) کردن بدن (مانند تمرین های کششی، شل کردن عضلات، یوگا، مدیتیشن، گوش دادن به موسیقی آرامش بخش، حمام آب گرم، آواز خواندن، تصویرسازی ذهنی مثبت و…) شما را برای دستیابی به حالت هوشیاری ریلکس آماده و در برابر تاثیرات زیان بار ناکامی مانند یک واکسن عمل می کنند.
ناکامی و پرخاشگری
تا اوایل دهه ی 1960، محققان روانشناسی و پزشکان، فعالانه رابطه ی بین ناکامی و پرخاشگری را بررسی می کردند. نگرش غالب در این دوره که طرفداران زیادی داشت این بود که ناکامی منجر به پرخاشگری می شود. لئونارد برکویچ پیشنهاد داد که برای درک ارتباط میان ناکامی و پرخاشگری باید بر عواملی متمرکز شویم. این عوامل شامل موارد زیر هستند:
- انگیزه هایی که پرخاشگر به سایرین نسبت می دهد.
- نگرش فرد نسبت به موقعیت مشکل
- یادگیری های گذشته
- تعبیر فرد از واکنش عاطفی او به شرایط ناکامی
ناکامی، تهدید و تعارض
تهدید و تعارض با هم تداخل دارند. در شرایط تهدید، عاملی تمامیت و محرک های اصلی فرد را به چالش می کشاند. در تعارض، فرد با نیروهای مخالف مواجه می شود. فرد در هر مسیری که حرکت می کند، خطر عواقب ناخواسته را می پذیرد. مثلاً شخصی که همسرش را دوست ندارد اما از تنها زندگی کردن می ترسد در حل این مسئله به مشکل بر می خورد. بنابراین، هر کاری انجام دهد خودش را ناامید می کند.
کورت لوین – نظریه پرداز روانشناس – چند نمونه از شرایط تعارض را توصیف می کند. این شرایط شامل تعارض های زیر است:
- تعارض بین دو گزینه ی مطلوب: زن جوانی که می تواند فقط با یکی از دو مردی که از نظرش جذاب هستند، ازدواج کند.
- تعارض بین گزینه های نامطلوب – نامطلوب: یک کارمند بی حوصله در صف انتظار می ایستد تا برای رئیس خود بلیط های سینما بگیرد؛ او از انتظار در صف متنفر است، اما واکنش منفی رئیس خود، در صورتی که نتواند بلیط ها را بگیرد را نیز مورد توجه قرار می دهد.
- تعارض بین گزینه های همزمان مطلوب و نامطلوب: شخصی که قند خون خود را کم می کند شیرینی خامه ای می خواهد و بعد از خوردن آن احساس کسلی، عرق و اضطراب خواهد داشت؛ او می خواهد از این علائم اجتناب کند اما همزمان می خواهد شیرینی را نیز بخورد.
بنابراین، تعارض قابلیت ایجاد ناکامی را دارد چون هر موقعیت تعارض شامل یک مانع و یک انتخاب است.
آموزش تحمل ناکامی
روزی پسری دستش را در شیشه ی فندق کرد و دستش را پُر کرد. وقتی تلاش کرد دستش را بیرون بکشد دستش در دهانه ی شیشه گیر کرد. نمی خواست فندق ها را خالی کند، اما نمی توانست دستش را که پُر بود بیرون بکشد، پس غرق در ناکامی شد. زندگی ما نیز درست مثل پسری که دستش پُر از فندق بود، است. زمانی که در زندگی یک دفعه تلاش زیادی می کنیم، سپس قدرت تحمل ما محک زده می شود و واقعیت را نمی پذیریم و اغلب در این آزمون رد می شویم.
در حالی که اگر تحمل ناکامی با انعطاف پذیری ذهنی ترکیب شوند، به عنوان یک پایه ی گردان عمل می کنند که به ما امکان چرخش، حرکت و رشد در اکثر جهات را می دهد. اگر تفکر ما انعطاف پذیر باشد، فندق بیشتری را بر می داریم، دستمان را بیرون می کشیم و فندق ها را از شیشه بیرون می آوریم.
اینکه چطور می توانیم تنش را ایجاد کنیم و به آن واکنش دهیم ممکن است مفید یا ناکارآمد باشد. مثلاً یک تنش یا ناکامی واقع بینانه و مطلوب ممکن است اقدام مثبتی را تحریک کند. از طرف دیگر، یک نگرش منفی مبهم می تواند منجر به تنش شود، عدم تحمل را افزایش دهد و منجر به رفتار ناکارآمدی مانند سر در گمی گردد.
تحمل ناکامی را باید توانایی مدیریت ناکامی، به تاخیر انداختن موفقیت (در صورت لزوم) و مواجه با مشکلات تعریف نمود. تحمل ناکامی ممکن است شامل تصمیم به تاخیر انداختن اقداماتی که می توانند تنش را بطور لحظه ای افزایش دهند باشند. به عنوان مثال سرمایه گذاری که درباره ی وضعیت بازار سهام احساس نگرانی و ناراحتی می کند ابتدا تحقیق می کند و تا زمانی که اطلاعات مورد نیاز برای اتخاذ یک تصمیم آگاهانه درباره ی سرمایه گذاری را کسب کند جریان های موجود در بورس را بررسی می کند.
بنابراین ما می توانیم تحمل و مدیریت ناکامی ها را به خودمان آموزش دهیم. زمانی که خودمان را در مواجهه با مشکلات و حل آنها موثر و کارآمد بدانیم قدرت تحمل بیشتری برای ناکامی داریم. در واقع آموزش تحمل ناکامی شامل یادگیری برای تعریف واضح ناکامی ها، تعیین روشی برای مدیریت یا غلبه بر آنها و سپس دنبال کردن آن روش است.
[toggle title=”برای مشاهده منابع اینجا کلیک کنید.” state=”close” ]
مقاله علمی و آموزشی «ناکامی و حالات عاطفی مرتبط»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری و نگارش هیئت تحریریه پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد. در این راستا کتاب تحمل ناکامی، نوشته ی ویلیام ج. ناوس و ترجمه محمد بابارئیسی و منصور علی مهدی از انتشارات نظری، منتشر شده در فروردین 1394 با شابک 1-217-289-600-978 به عنوان منبع اصلی مورد استفاده قرار گرفته است.
[/toggle]
