چرا روانشناسان ورزش کردن را توصیه می کنند؟

عقل سالم در بدن سالم است. این جمله را بارها شنیده ایم اما باید بدانید که جمله ای با این مفهوم از جملات معروف در کشورهای گوناگون است که بطور روشن و واضح بیان می کند که ورزش همانطور که بدن را تربیت و سالم می کند، روان و روح را هم سالم می کند.

به گزارش پورتال یو سی (شما می توانید)، علم پزشکی علاوه بر معاینات و تجویز داروها و اعمال جراحی که در مورد بیماری های مختلف انجام می دهد، از ورزش نیز به عنوان وسیله ای در جهت بهبود و سلامتی بیماران بهره می برد. بعضی از متخصصان در مواردی مثل کم خوابی، کم کردن وزن و ضعف های عضلانی مثل کمردرد، کسب هماهنگی های عصبی و عضلانی در بعضی از انواع فلج، توانبخشی، نداشتن اشتهاء، داشتن اضطراب یا هیجانات روحی، بی قراری ها، افسردگی ها، احساس پوچی و بسیاری دیگر از موارد، بیمار خود را به ورزش کردن تشویق می کنند.

در مورد تاثیر ورزش بر سلامت روان و نتایج آن، با احسان رحیمی – روانشناس و روان درمانگر – گفتگو کرده ایم که شما می توانید در ادامه مطالعه نمایید.

ورزش تا چه حد در سلامت روحی، روانی و اجتماعی فرد تاثیرگذار است؟

به هیچ وجه نمی توان منکر تاثیر و فواید ورزش بر سلامت روحی، روانی و اجتماعی افراد شد، همچنین ورزش در سازگاری فرد در جامعه و شکل گیری شخصیت در فرد تاثیرگذار است. اگر انواع ورزش را برحسب میزان فعالیت جسمانی و انرژی مصرفی در واحد، به نیمه سنگین و سنگین تقسیم کنیم می توان بطورکلی گفت ورزش های نیمه سنگین و سبک اثرات بسیار مفیدی بر جسم و روان انسان دارد.

نتایج تحقیقات مختلف نشان داده است که انجام انواع مختلف نرمش ها علاوه بر فواید جسمی فراوان بر موضوع مقابله با مشکلات عصبی و روانی و نیز آثار مفید دیگر در حوزه سلامت روان دارد. فرد از طریق ورزش به یادگیری نگرش ها، ارزش ها، مهارت ها و گرایش های کلی مانند جوانمردی و انضباط خواهد رسید. همچنین فرد مهارت های برقراری ارتباط و نیز تصمیم گیری را با شرکت در تمرینات و مسابقات ورزشی کسب می کند.

روند اجتماعی شدن افراد با فعالیت های اولیه ورزشی آنان آغاز می شود و موجبات رشد و تکامل حرکتی در دوره کودکی و مشارکت ورزشی آنان در سال های بعد را فراهم می کند. در کل، پژوهش های اجتماعی شدن در ورزش با توسعه و جامعه شناسی ورزش ارتباط مستقیم دارد.

پس با این جمله موافق هستید که ورزش در سازگاری و شکل دادن شخصیت فرد در جامعه تاثیرگذار است؟

در ابتدا باید گفت شخصیت اجتماعی بیان کننده رشد صحیح و طبیعی روانی افراد است و چنانچه تربیت بدنی در یک جامعه مطابق با اصول این علم باشد، افراد ورزشکار را از فردگرایی و خودمحوری خارج کرده و رشد و حیات طبیعی را در فرد بهبود می بخشد که در نتیجه شکوفا شدن این استعداد، فرد با سایر افراد اجتماع آسان تر ارتباط برقرار کرده و در کنار آنها بهتر زندگی می کند.

کسانی که ورزش را بطور منظم انجام می دهند به دلیل شرکت فعال در تمرین ها یا مسابقات، دارای مقبولیت های اجتماعی هستند و شخصیتی برونگرایانه و فعال می یابند و واکنش هایشان نسبت به شرایط مختلف، طبیعی تر است. در کل ورزش از راه های گوناگون در روحیه و شخصیت ورزشکار اثر مثبت می گذارد که مهم ترین جنبه این تاثیرها رشد شخصیت است. ورزش باعث می شود فرد در برخورد با موانع و مشکلات، روحیه و شخصیتی مقاوم، چاره اندیش، جستجوگر، منعطف و تحمل پذیر داشته باشد. چالش های مختلف و غلبه کردن بر کشمکش ها در ورزش امکان دارد احساس شخصی فرد را در مورد شایستگی و کنترل خویش افزایش دهد، انگیزه درونی او را برای بروز رفتار شایسته بیشتر کند و شخصیت او را به شکلی مثبت، تحت تاثیر قرار دهد.

از آنجا که آمار حاکی از این است که شاید بیش از 20 درصد از افراد جامعه ما درگیر افسردگی هستند و به آنها ورزش توصیه می شود، شما چه ورزش هایی برای درمان یا کاهش این اختلال توصیه می کنید؟

همانطور که خودتان گفتید افسردگی یک بیماری اختلال است اما با درجات مختلف و معمولاً افسردگی بالینی نسبت به انواع دیگر افسردگی شَدیدتر است و پروسه درمانی آن با روان درمانی و تجویز دارو همراه است. تحقیقات نشان می دهد ورزش در درمان افسردگی های خفیف تا متوسط نقش موثری دارد. مشخص است که هر نوع ورزشی به درمان و کاهش افسردگی کمک نمی کند اما اگر قرار باشد که بدانیم چه نوع فعالیت بدنی در درمان این اختلال موثر است باید گفت فعالیت های بدنی متوسط تاثیرات فراوانی در بهبود افسردگی دارند. ورزش هایی مثل دوچرخه سواری، حرکات موزون، گلف، دویدن آرام، شنا، پیاده روی، ورزش های هوازی، یوگا یا حتی انجام کارهایی همچون باغبانی (آب دادن به گل، هرس کردن و چمن زدن گل ها و درختان).

می توانیم با یک دوست نزدیک یا با شریک زندگی مان ورزش کنیم اما مهم این است که یک ارتباط موثر برقرار کنیم به همین دلیل حضور و شرکت در برنامه های باشگاه های ورزشی، تاثیر ورزش بر افسردگی را چند برابر می کند، با این شیوه اعتماد به نفس مان افزایش می یابد و طبیعی است که احساس آرامش خواهیم کرد. این خیلی مهم است که بدانیم اطرافیان مان پشتیبان ما هستند و دوست دارند به ما کمک کنند.

پس با این گفته که سومین راه درمان افسردگی، ورزش است موافق هستید؟

بله ورزش پس از روان درمانی و دارو درمانی، سومین راه حل برای درمان افسردگی است؛ اما در زمینه های افسردگی خفیف باید گفت حتی می تواند اولین درمان هم باشد. ورزش روحیه انسان را بهبود می بخشد و باعث شادی و نشاط و سلامتی می شود. انجام حرکات ورزشی ساده می تواند در کوتاه مدت و هم طولانی مدت یک داروی ضد افسردگی مفید باشد. از آنجا که عقل سالم در بدن سالم است، عدم تعادل روانی بسیاری از بیماران نتیجه عدم فعالیت حرکتی و ورزشی در دوران کودکی و نوجوانی است.

بطورکلی افرادی که از نظر قوای جسمانی دارای اختلالاتی مانند احساس حقارت، عدم توانایی تطبیق خود با دیگران هستند، ورزش در رفع این مشکلات بسیار کمک کننده است و موثرترین و بهترین روش درمان افسردگی همراه ساختن روان درمانی و ورزش است. بنابراین متخصصان، ورزش را به عنوان بخشی از برنامه درمان افسردگی به بیماران توصیه می کنند.

حتی برای درمان افسردگی فصلی ورزش تجویز می شود؟

افسردگی فصلی یک نوع افسردگی است که هر سال طی یک فصل یا مقطعی مشخص از زمان اتفاق می افتد. افسردگی فصلی ممکن است در طول زمستان رخ دهد و حتی گزارش شده که برخی از افراد هم ممکن است در طول تابستان دچار افسردگی فصلی شوند. در کل توصیه می شود در صورت ابتلا به این نوع افسردگی، ورزش سبک و با شدت معمولی را بطور مداوم و در طول سال انجام دهند ورزش هایی مانند پیاده روی، دوچرخه سواری، شنا کردن از بهترین فعالیت ها هستند. این تحرکات را باید بیرون یا نزدیک به پنجره ای نورگیر انجام دهند برای آنکه قرار گرفتن در معرض نور خورشید برای درمان افسردگی فصلی بسیار موثر است. فعالیت در طول روز به ویژه در ابتدای روز یعنی صبح به بالا رفتن سطح انرژی و کاهش احساس اندوه کمک می کند.

اگر کسی از دوران کودکی و نوجوانی فعالیت ورزشی داشته باشد آیا احتمال اینکه در آینده سلامت روانش دچار مشکل شود، وجود دارد؟

ورزش می تواند اضطراب، افسردگی، پرخاشگری، شکایت های جسمانی و حساسیت را در نوجوانی کاهش دهد و در کل سلامت روان را بالا ببرد. یافته های پژوهشگران در زمینه ورزش نشان می دهد افرادی که از دوران نوجوانی فعالیت های شَدید و متوسط بدنی را انجام می دهند، فواید جسمی و روانی زیادی را در بر دارند. بطور واضح فعالیت بدنی در ارتباط با سلامت روان است و به عنوان یک الگوی رفتاری در طول زندگی می تواند از بیماری های مختلف پیشگیری یا آنها را کنترل کند. همچنین در بررسی فعالیت ورزشی و سلامت روان کودکان و نوجوانان به وضوح دیده می شود که فعالیت فیزیکی تاثیر سودمندی در کاهش افسردگی دارد. کسی که از دوران نوجوانی به سلامت تن و روانش بها دهد احتمال بسیار کمتری دارد تا سلامت روانی اش مختل شود چون ورزش باعث بهتر شدن تصور از خود و کاهش استرس می شود.

ورزش غیر از آنکه یکی از راهکارهای درمان افسردگی است آیا به درمان اختلالات دیگر کمک می کند؟

خوشبختانه مطالعات نشان داده که ورزش کردن علائم و نشانه های بسیاری از مشکلات روحی و جسمی را بهبود می بخشد. در مورد اختلال بی خوابی این موضوع را بسط می دهم؛ شاید تعجب کنید که ورزش کردن چه تاثیر بزرگی روی بی خوابی دارد.

تاثیر ورزش منظم به شما کمک می کند بهتر بخوابید و نه تنها علائم بی خوابی را تشدید نمی کند بلکه می تواند کیفیت خواب را هم بالا ببرد، البته باید در اینکار مداومت داشت و انتظار سریع خوب شدن و برطرف شدن مشکل را نداشته باشیم. تاثیر ورزش منظم روی بی خوابی ممکن است حدود چهار ماه زمان ببرد. تاثیر ورزش در کیفیت و کمیت خواب در افراد مسن بسیار مهم است چون در این سنین کمتر می توان از دارو برای کنترل خواب استفاده کرد. در واقع افرادی که کم خوابی دارند تا فعالیت مغزشان بالا است و زمان کافی لازم است تا ورزش بتواند این سطح فعالیت را به تعادل برساند و کم خوابی را درمان کند. بنابراین برای افراد میانسال و مسن توصیه می شود برای کنترل بی خوابی از ورزش منظم روزانه استفاده کنند.

شما به عنوان یک روانشناس تا چه از حد از مراجعان تان می خواهید که تحرک داشته باشند و ورزش کنند؟ آیا شخصاً تاثیراتش را در بهبود یا درمان دیده اید؟

من به عنوان مشاور معتقدم ورزش مکرر، استرس، نگرانی و افسردگی را از بین برده است. حتی افرادی که برای ترک اعتیاد یا سیگار از من کمک می خواهند به آنها مکرراً توصیه می کنم ورزش کنند، چرا که می تواند ترک اعتیاد را آسان تر کند. یکی از مواردی که ورزش توانسته به آن کمک کند، ترک نیکوتین است. مراجعه کنندگان سیگاری که ورزش کرده اند کمتر هوس سیگار داشتند. روحیه شان بهتر شده، علائم ترک اعتیادشان به سیگار در مقایسه با مراجعه کنندگانی که در حال ترک سیگار بودند و ورزش نمی کردند، کاهش یافته است. همچنین ورزش برای کاهش خطر عود رفتار اعتیاد مفید است و تمایل به مواد را کاهش می دهد و نتایج درمانی را بهبود می بخشد.

برای افرادی که مشغله کاری زیادی دارند آیا ورزش در حد پیاده روی هم نقش مثبتی بر سلامت روان دارد؟

بله پیاده روی بهترین و ساده ترین ورزش برای تمامی سنین است که تاثیر بسزایی در بهبود روند زندگی و داشتن تناسب اندام افراد دارد. این ورزش که به صورت تک نفره و گروهی قابل انجام است روند درمان بسیاری از بیماری های مربوط به روان را تسریع می بخشد. بین 3 تا 5 روز در هفته به مدت 30 دقیقه پیاده روی بسیار لازم است.

تاثیر ورزش در مثبت اندیشی را چگونه می بینید؟

اساساً افرادی که ورزش می کنند بواسطه حضور در محیط های ورزشی، باشگاه ها و مسابقات ورزشی و استفاده از انرژی لحظه ها بطور معمول افرادی مثبت اندیش هستند. کمتر ورزشکاری را می توان یافت که منفی بین، بدبین یا بداندیش باشد. در واقع شکست برای ورزشکاران امری موقتی است و در حین مسابقات کمتر دست به پرخاشگری می زنند که این نشانه بارز مثبت اندیشی است. نگاه جامعه به ورزش باید به جنبه های تربیت، تهذیب اخلاق و دور کردن از منفی گرایی و زشتی باشد. ورزش نه تنها باعث سلامت جسم می شود بلکه از نظر روانی هم موجب تقویت چهارچوب های ذهنی می شود.

منابع

مصاحبه علمی «چرا روانشناسان ورزش کردن را توصیه می کنند؟» توسط هیئت تحریریه خبر پورتال یو سی (شما می توانید) با استناد به گزارش فرزانه متین، تدوین و نگارش شده است.