چرا ستارگان چشمک می زنند؟

در یک شب صاف و بدون ابر، میلیون ها ستاره درخشان و چشمک زن را می توان در آسمان مشاهده کرد. اکثر ستارگان، بزرگتر از زمین هستند، اما از آنجا که فاصله زیادی از زمین دارند، کوچک به نظر می رسند. حالا آیا می دانید چرا ستارگان چشمک می زنند؟

زمین توسط لایه ضخیمی از هوا که اتمسفر یا جو نام دارد، احاطه شده است. هوای اطراف زمین همواره در حال حرکت است. حرکت هوا باعث تغییر تراکم هوا در نقاط مختلف اتمسفر می شود. به همین جهت ضریب شکست هوا در نقاط مختلف جو مرتب تغییر می کند. نور ستارگان پیش از آنکه به چشم ما برسد، بارها از مسیر خود منحرف می شود. این امر به دلیل تغییر تراکم لایه های مختلف هوا در جو و در نتیجه تغییر ضریب شکست هوا رخ می دهد.

انحراف پرتوهای نور از مسیر خود، وقتی از محیطی شفاف وارد محیط شفاف دیگری می شود، شکست نور نام دارد. شکست نور موجب نوسان نوری می شود که از ستارگان به چشم ما می رسد. این نوسان باعث می شود که ستارگان، چشمک زن به نظر آیند.

حال این سوال مطرح می شود که چرا ماه، خورشید و سیارات چشمک نمی زنند؟ در جواب باید گفت که این اجرام به زمین بسیار نزدیک هستند؛ به همین دلیل آنها بزرگتر از ستارگان به نظر می رسند. پرتوهایی که از کناره های یک جسم به چشم می تابد، زاویه ای می سازد که هرچه جسم به چشم نزدیکتر باشد، این زاویه نیز بزرگتر است. این زاویه را «بزرگی زاویه ای جسم» می نامند.

بزرگی زاویه ای ماه، خورشید و سیارات، بزرگتر از بزرگی زاویه ای ستارگان است. به همین جهت چشم نمی تواند انحراف پرتوهای نوری را که از ماه و خورشید و سیارات به آن می رسد، تشخیص دهد. به این ترتیب این اجرام، چشمک زن به نظر نمی رسند.

منابع

مقاله علمی و آموزشی «چرا ستارگان چشمک می زنند؟»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری، ترجمه و نگارش هیئت تحریریه علمی پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد. در این راستا کتاب چرا، چطور، چگونه؟، نوشته ی دکتر سونیتا گوپتا و دکتر نینا آگراوال و ترجمه پریسا همایون روز و پریچهر همایون روز از موسسه نشر و تحقیقات ذکر، منتشر شده در تیر ۱۳۹۳ با شابک ۹۷۸-۹۶۴-۳۰۷-۲۲۱-۶ به عنوان منبع اصلی مورد استفاده قرار گرفته است.