زنجیره غذایی چیست؟

ارتباطات غذایی موجودات زنده باعث ایجاد زنجیره غذایی می شود و هر موجود زنده به صورت حلقه ای از یک زنجیر با موجود زنده دیگر در ارتباط است. بطور مثال خرگوش از گیاه تغذیه می کند و روباه خرگوش را می خورد.

در تمامی زنجیره های غذایی حلقه اول را یک گیاه سبز تشکیل می دهد. حلقه دوم یک جاندار گیاهخوار است و حلقه های بعدی موجودات زنده گوشتخوار هستند. در واقع ارتباط غذایی موجودات زنده برای بدست آوردن مواد آلی (غذا) است. مواد آلی، منبع انرژی و ماده هستند.

با بررسی چند زنجیره متوجه می شویم که یک یا چند موجود زنده در آنها مشترک است. به عبارت دیگر زنجیره های غذایی با هم در ارتباط هستند. بطور مثال خرگوش و حلزون ممکن است هر دو از یک گیاه تغذیه کنند. پرندگان کوچک می توانند هم سوسک و هم پروانه بخورند. شاهین نیز مانند روباه می تواند خرگوش صید کند.

شبکه حیات

به این ترتیب مطالعه زنجیره های غذایی نشان می دهند که نه تنها موجودات زنده با هم در ارتباط هستند، بلکه بین حلقه های یک زنجیره با زنجیره دیگر نیز ارتباط غذایی وجود دارد. به چند زنجیره غذایی که با هم در ارتباط هستند، یک شبکه غذایی می گویند. تمام شبکه های غذایی به نحوی با هم در ارتباط هستند. به این ترتیب تمام موجودات زنده کره زمین یک شبکه غذایی بزرگ را تشکیل می دهند که به آن «شبکه حیات» می گویند.

موجودات زنده از نظر ارتباط غذایی با یکدیگر از سه گروه تولید کننده، مصرف کننده و تجزیه کننده تشکیل شده اند. تمام زنجیره ها و شبکه های غذایی از گیاهان سبز آغاز می شوند. گیاهان سبز، تولید کننده هستند. آنها مواد آلی مورد نیازشان را خودشان می سازند و آن را از سایر موجودات زنده نمی گیرند. به این ترتیب گیاهان سبز، تولید کنندگان شبکه حیات هستند.

جانداران گیاهخوار، از مواد آلی ساخته شده در گیاه برای ساختن بافت ها و انجام اعمال حیاتی خود استفاده می کنند.

موجودات گوشتخوار نیز، مواد آلی ذخیره شده در بافت های بدن موجودات گیاهخوار را به مصرف می رسانند. به این ترتیب در یک زنجیره غذایی گیاهان، تولید کننده هستند، گیاهخواران اولین مصرف کنندگان و گوشتخواران مصرف کننده های بعدی هستند.

نکته: قوش، کاراکل (نوعی گربه وحشی)، شیر و پلنگ، شکارچیان بزرگ دشت ها هستند و هیچ دشمن واقعی ندارند. اما زنجیره غذایی در اینجا متوقف نمی شود. بلکه وقتی این جانوران می میرند، مردارخوارانی چون کرکس ها، اجساد آنها را می خورند.

منابع

1. کتاب چرا، چطور، چگونه؟ دکتر سونیتا گوپتا و دکتر نینا آگراوال. ترجمه پریسا همایون روز و پریچهر همایون روز. موسسه نشر و تحقیقات ذکر. تیر 1393.