عامل Rh چیست؟

عامل Rh آنتی ژنی است که در گلبول‌های قرمز انسان وجود دارد. عامل Rh نیز مانند گروه‌های خونی، از طریق وراثت به فرزندان انتقال می‌یابد. 85 درصد مردم دارای عامل Rh هستند. به همین دلیل به آنها Rh مثبت می‌گویند. 15 درصد بقیه فاقد این عامل می‌باشند. بنابراین به آنها Rh منفی گفته می‌شود.

عامل Rh وقتی فعال می‌شود که به خون شخصی که دارای Rh منفی است، خون دارای Rh مثبت تزریق شود. در چنین حالتی، در خون شخص گیرنده، آنتی کور ضد عامل Rh به وجود می‌آید. با تکرار این عمل، خون شخص لخته می‌شود.

ناساگازی عامل Rh در خون پدر و مادر

اگر پدر از گروه خون Rh مثبت و مادر از گروه خون Rh منفی باشد، فرزندان آنها اغلب Rh مثبت خواهند شد. در چنین حالتی ناسازگاری Rh به وجود خواهد آمد. خون مادر و خون جنین بطور طبیعی با هم مخلوط نمی‌شوند. ولی در برخی موارد، مقداری از گلبول‌های خون جنین به خون مادر راه می‌یابند. در این حالت، در خون مادر آنتی کور ضد عامل Rh که به آن آنتی کور D می‌گویند، ساخته می‌شود.

آنتی کور D معمولاً آنقدر قوی نیست که به خون فرزند اول اثر کند. اما در فرزندان بعدی مقدار آن افزایش می‌یابد. به این ترتیب نوزادان بعدی دچار کم خونی شَدید و یرقان می‌شوند. خون چنین نوزادانی را به طول متوالی تعویض می‌کنند تا آنتی کورهای حامله را از خون‌شان بزدایند.

اگر پدر و مادر هر دو Rh مثبت و یا Rh منفی و یا پدر Rh منفی و مادر Rh مثبت باشد، ناسازگاری Rh به وجود نمی‌آید.

امروزه با در دست داشتن و بکار بردن گلوبین ضد D یا ضد Rh از خطرات احتمالی در فرزندان مادران Rh منفی جلوگیری می‌شود. بنابراین در موارد ناسازگاری Rh با تعویض خون نوزاد، جان او را نجات می‌دهند. در برخی از موارد نیز بلافاصله پس از تولد نوزاد Rh مثبت از مادر Rh منفی به بدن مادر آمپول مخصوصی تزریق می‌شود که از ایجاد آنتی کور D در خون او جلوگیری می‌کند.

منابع

1. کتاب چرا، چطور، چگونه؟ نوشته دکتر سونیتا گوپتا و دکتر نینا آگراوال. ترجمه پریسا همایون روز و پریچهر همایون روز. موسسه نشر و تحقیقات ذکر. تیر 1393.