سنگ قیمتی چیست؟

انسان از زمان های قدیم به جواهرات علاقمند بوده است، به همین جهت هیچکس بطور قطع نمی تواند بگوید که اولین جواهرات چه زمان کشف شدند. انسان هزاران سال از جواهرات برای تزئین و یا به عنوان طلسمی برای دفع شیاطین و رفع بیماری ها استفاده کرده است.

به تمام جواهرات، سنگ قیمتی می گویند. ولی واژه قیمتی بطور خاص به چهار سنگ با ارزش الماس، یاقوت سرخ، زمرد و یاقوت کبود اطلاق می شود. به سایر سنگ های با ارزش، سنگ های نیمه قیمتی می گویند که در میان آنها می توان به عقیق، دُرّ کوهی بنفش، و توپاز اشاره کرد.

در زمان های قدیم جواهرات را فقط از روی رنگ شان تشخیص می دادند. تمام سنگ های قیمتی سرخ رنگ یاقوت، سنگ های سبز رنگ زمرد و سنگ های آبی رنگ یاقوت کبود نامیده می شدند. امروزه برای شناسایی جواهرات مختلف از روش های علمی معینی استفاده می شود.

حال این سوال مطرح می شود که جواهر چیست و چگونه به وجود می آید؟

سنگ قیمتی نوعی کانی است که بطور طبیعی در میان سنگ ها و صخره های زمین یافت می شود. الماس از سنگ های آذرین استخراج می شود. سنگ های رسوبی منبع فیروزه و اُپال هستند. یاقوت را در سنگ های دگرگون شده می توان یافت. ولی تمام جواهرات از سنگ ها و کانی ها استخراج نمی شوند. بطور مثال مروارید سنگی قیمتی است که از موجودی زنده به نام صدف دریایی بدست می آید و سنگ و کانی محسوب نمی شود. کهربا از صمغ درختانی که میلیون ها سال پیش می روییدند، ساخته شده است. مرجان ها توسط موجودات ریز دریایی ساخته می شوند.

الماس فقط از عنصر کربن به وجود آمده است. کانی کروندوم منشاء یاقوت سرخ و یاقوت کبود است. یاقوت به این دلیل سرخ است که در آن مقدار کمی اکسید کروم به اکسید آلومینیوم افزوده شده است. برخی از سایر جواهرات از جمله توپاز، تورمالین، نارسنگ و یشم جزو گروه سیلیکات ها طبقه بندی می شوند. برخی از جواهرات به گروه کوارتز که سیلیکات خالص و دارای 5 الی 10 درصد آب است، تعلق دارند.

امروزه دانشمندان به روش هایی دست یافته اند که به کمک آن می توانند بطور مصنوعی جواهر بسازند. مواد تشکیل دهنده جواهرات مصنوعی با جواهرات طبیعی یکسان است. بطور مثال یاقوت سرخ و کبود از ذوب کردن اکسید آلومینیوم در کوره ای مخصوص و افزودن مقداری ناخالصی برای رنگین کردن آن تهیه می شود.

امروزه می توان با توجه به شکل بلور جواهر، رنگ جواهر، درجه سختی، رفتار جواهر در برابر نور و وزن حجمی آن نوع جواهر را بطور دقیق تعیین کرد.

مهم ترین منابع الماس جهان در آفریقا واقع هستند. اولین منابع زمرد که به آنها معادن افسانه ای کلئوپاترا می گویند، در مصر یافت شدند. سایر منابع اصلی زمرد جهان در شوروی سابق، استرالیا، نروژ و اتریش واقع هستند. قسمت عمده یاقوت سرخ جهان در برمه استخراج می شود. یاقوت کبود در سریلانکا، تایلند و هندوستان یافت می شود.

منابع

مقاله علمی و آموزشی «سنگ قیمتی چیست؟»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری، ترجمه و نگارش هیئت تحریریه پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد. در این راستا کتاب چرا، چطور، چگونه؟، نوشته ی دکتر سونیتا گوپتا و دکتر نینا آگراوال و ترجمه پریسا همایون روز و پریچهر همایون روز از موسسه نشر و تحقیقات ذکر، منتشر شده در تیر ۱۳۹۳ با شابک ۹۷۸-۹۶۴-۳۰۷-۲۲۱-۶ به عنوان منبع اصلی مورد استفاده قرار گرفته است.