منظور از رشد چیست؟

رشد عبارت است از افزایش اندازه یا ایجاد یک موجود زنده. در جانوران و گیاهان ساده که فقط از یک سلول تشکیل شده‌اند، رشد به سادگی چنین معنی می‌دهد: «موجود زنده بزرگتر و بزرگتر می‌شود تا جایی که بتواند به دو قسمت تقسیم شود و خود را تکثیر کند. سپس هر یک از این قسمت‌ها دوباره به رشد و تکثیر ادامه می‌دهند.» اما جانوران و گیاهان پیچیده‌تر که از چند سلول تشکیل می‌شوند، هم از نظر اندازه و هم از نظر پیچیدگی رشد می‌کنند.

به عبارت دیگر، با تقسیم یا تکثیر سلول‌ها، پیچیدگی اندام‌ها نیز افزایش می‌یابد. برای مثال، حیات قورباغه از یک سلول تک آغاز می‌گردد که در مراحل بعد به توده‌ای از سلول‌ها، جنین و نهایتاً نوزاد قورباغه تبدیل می‌شود. در تمام این مراحل، پیچیدگی بدن جانور افزایش پیدا می‌کند. وقتی جانور تکمیل می‌شود و به صورت یک قورباغه کوچک در می‌آید، از آن پس، رشد شامل بزرگ شدن آن است و دیگر در ساختمان بدن تغییری ایجاد نمی‌شود. فرآیند رشد انسان نیز چنین است و رشد اولیه در رحم مادر به وقوع می‌پیوندد. اما بخش عمده آن، در 18 تا 20 سال پس از تولد انجام می‌گیرد.

تمام موجودات زنده، به یک اندازه نهایی و حداکثر می‌رسند و از آن پس رشد متوقف می‌شود و تکثیر سلول‌ها با هدف جایگزین کردن سلول‌های معیوب یا مرده و جدا شده انجام می‌گیرد. رشد بوسیله هورمون‌هایی کنترل می‌شود که چگونگی تقسیم سلولی را تعیین می‌کنند. هورمون‌های رشد نحوه حرکت ریشه به درون خاک و شکل‌گیری ساقه و حرکت آن به سمت بالا و نور خورشید را تحت کنترل دارند. در انسان نیز همین هورمون‌ها فرآیند تشکیل جنین و رشد سریع در دوران نوجوانی و چگونگی رسیدن به دوران بزرگسالی را کنترل می‌کنند.

نکته: انسان در طول شش ماه اول پس از تولد، رشد بسیار سریعی دارد. اگر رشد با همین آهنگ ادامه می‌یافت، یک مرد 30 ساله وزنی برابر 3 میلیارد تن پیدا می‌کرد!

یک موجود زنده برای آنکه به حداکثر رشد برسد به تغذیه مناسب در زمان‌های صحیح نیاز دارد. دلیل اشتهای زیاد نوجوانان نیز همین است تا سوخت کافی برای تامین انرژی لازم و همچنین مواد بدنساز ضروری فراهم شود. به همین ترتیب، سوء تغذیه که معمولاً نتیجه بروز قحطی است، تاثیراتی بسیار جدی و نامناسب بر رشد کودکان دارد.

منابع

1. کتاب Kingfisher Science Encyclopedia. تالیف Catherine Headlam. ترجمه محمود سالک. نشر Kingfisher Books. سال 1991.