ویتیلیگو چیست و آیا این بیماری واگیردار است؟

ویتیلیگو که در زبان عامیانه به آن لک و پیس یا برص نیز می گویند یک بیماری مزمن و بلندمدت است که مشخصه اصلی آن در افراد، بروز لکه های مشخص به رنگ شیری تا سفید روی پوست است. علت اصلی این بیماری تخریب یا از دست رفتن سلول های سازنده رنگدانه (ملانوسیت) در بدن است. این رنگدانه عامل ایجاد رنگ در پوست بوده که رنگ پوست، مو و چشم های انسان را تعیین می کند. اگر سلول های ملانوسیت نتوانند رنگدانه ملانین را بطور طبیعی تولید کنند و یا تعداد آنها در بافت پوست کاهش پیدا کند، رنگ پوست به طرز پیش رونده ای به سمت سفید شدن می گراید.

اینکه چه عاملی بطور مشخص باعث از بین رفتن ملانوسیت ها می شود تاکنون مشخص نشده اما طبق نتایج تحقیقات بدست آمده علت آن را می توان یک نوع بیماری خودایمنی دانست که منجر به بروز یک پاسخ ایمنی درونی و غیر تنظیم شده در بدن می شود. البته عوامل دیگری نیز به عنوان عوامل موثر در ابتلای افراد به ویتیلیگو کشف شده اند که مهم ترین آنها عبارتند از:

• سلول های رنگدانه در اثر عملکرد غیر طبیعی سلول های عصبی، آسیب ببینند.
• بیماری خود ایمنی بر علیه سلول های رنگدانه پوست به وجود بیاید.
• نظریه خود مسمومیت (اتوتوکسیک) که بر اساس آن، سلول های رنگدانه، خودشان را از بین می برند.

در این مقاله شما می توانید با بیماری ویتیلیگو، احتمال خطر و واگیر و ارتباطات اجتماعی آن آشنا شوید.

انواع ویتیلیگو

این بیماری دو نوع کلی دارد که به نوع (قطعه ای) سگمنتال و غیر سگمنتال تقسیم می شود. البته موارد نادری هم مشاهده شده که کل بدن فرد بیمار درگیر بیماری شده که به آن ویتیلیگو کلی گفته می شود که در ادامه به هر یک از این موارد خواهیم پرداخت.

ویتیلیگو غیر سگمنتال

در ویتیلیگو غیر سگمنتال که ویتیلیگو دوطرفه یا تعمیم یافته نیز نامیده می شود، علائم اغلب در هر دو طرف بدن فرد به صورت لکه های سفید متقارن ظاهر می شوند. این علائم عموماً در پشت دست ها، بازوها، پوست اطراف نواحی از بدن که باز می شوند مثل چشم و دهان، زانوها، آرنج ها و پاها دیده می شود. علائم آن می تواند به صورت پایدار یا غیر پایدار باشد. این نوع از ویتیلیگو شایع ترین نوع آن است که عموماً از هر 10 نفر 9 نفر به این نوع از بیماری مبتلا هستند.

ویتیلیگو سگمنتال

در ویتیلیگو سگمنتال که ویتیلیگو یک طرفه یا موضعی نیز شناخته می شود، تکه های سفید فقط یک ناحیه از بدن فرد را تحت تاثیر قرار می دهد. ویتیلیگو سگمنتال کمتر از ویتیلیگو غیر سگمنتال شایع است. اگرچه این بیماری کودکان را بیشتر تهدید می کند اما بطور معمول زودتر شروع شده و از هر 10 کودک 3 کودک را مبتلا می کند. از نشانه های دیگر این بیماری می توان موارد زیر را نام برد:

• در 90 درصد از موارد، به شکل لکه های سفید رنگ مجزا است.
• لکه ها غالباً مرز نامنظم دارند.
• در افراد جوان بروز می کند.
• بعد از سال اول به حالت پایدار و ثابت در می آید.
• روی پوست حالت موزائیک (با الگوی بلاشکو، درماتومی، فیلوئیدی یا برگی شکل و شطرنجی) به وجود می آید.

ریسک فاکتورها و عوامل موثر

از مهم ترین عوامل موثر در ابتلای افراد به بیماری ویتیلیگو می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سابقه ابتلای یکی از افراد خانواده به این بیماری؛
• ابتلای یکی از اعضای خانواده به بیماری خود ایمنی؛
• ابتلای خود فرد به یکی از انواع مشکلات خود ایمنی؛
• ابتلای به ملانوم (یکی از سرطان های پوست) یا لنفوم (سرطان سیستم لنفاوی)؛

محرک های شروع کننده

ممکن است عواملی باعث شروع و تحریک ایجاد ویتیلیگو شوند از جمله:

• شرایط پُر استرس و خطرآفرین؛
• آسیب های پوستی شامل سوختگی و بریدگی؛
• برخورد با مواد اسیدی و شیمیایی؛

این بیماری با عفونت ایجاد نمی شود و تماس با بیمار باعث انتقال بیماری نمی شود.

تشخیص

ویتیلیگو یک بیماری با قابلیت تشخیص کلینیکی است و برای تشخیص آن به انجام هیچ آزمایشی نیاز نیست. لکه های سفید ناشی از این بیماری را می توان در زیر نور لامپ های مخصوص معاینه (لامپ وود یا نور سیاه) با سهولت بیشتری مشاهده کرد.

در بعضی از موارد ممکن است برای تشخیص این بیماری، نمونه برداری از پوست انجام شود. این نمونه برداری به ویژه در مراحل اولیه بیماری لک و پیس و یا در مورد لک و پیس های التهابی که واکنش های لنفاوی همراه با آن مشاهده می شود، انجام می گیرد. در زمان معاینه، سلول های تولید کننده رنگدانه (ملانوسیت ها) و رنگدانه های اپیدرمی در محل لکه هایی که در اثر این بیماری به وجود آمده باشند، مشاهده نمی شوند.

ممکن است به منظور ارزیابی احتمال وجود سایر بیماری های خودایمنی، آزمایش های مربوط به خون از قبیل عملکرد تیروئید، مقدار ویتامین B12 و آنتی بادی نیز انجام شود.

عکس های کلینیکی برای ثبت میزان پیشرفت بیماری و تحت نظر داشتن وضعیت بیمار، مناسب است. ممکن است از عکس های دیجیتالی سریالی برای پیگیری مراحل این بیماری استفاده شود. شدت پیشرفت این بیماری را می توان بر اساس مساحت ناحیه ای از پوست که دچار تغییر رنگ شده است، درجه بندی و ثبت کرد.

درمان

در حال حاضر درمان قطعی و رضایت بخشی برای بیماری ویتیلیگو وجود ندارد. اگرچه قطعه های سفید ایجاد شده در پوست دائمی هستند اما با روش های درمانی می توان بروز آنها را کمتر کرد.

ترمیم و بازسازی رنگدانه های پوستی روشی است که اغلب برای درمان پوست صورت و بالاتنه مناسب است و برای قسمت های دیگر بدن از قبیل دست ها، پاها و قسمت هایی از پوست که موی آن سفید شده است، کارآیی چندانی ندارد. معمولاً لکه هایی که به تازگی به وجود آمده باشد در مقایسه با لکه های قدیمی که مدت طولانی روی پوست وجود داشته اند، پاسخ بهتری نسبت به روش های درمانی نشان می دهند.

مراقبت های عمومی

آسیب دیدگی های پوست را به حداقل برسانید زیرا هر گونه جراحت اعم از بریدگی، خراشیدگی یا ساییدگی پوست می تواند منجر به ظهور لکه های جدیدی شود. به همین جهت توصیه می شود لباس کامل و مناسب جهت حفاظت از پوست خود بپوشید.

از پوست خود در برابر آفتاب محافظت کنید. در ساعاتی از روز که شدت نور آفتاب به حداکثر مقدار خود می رسد، سعی کنید در فضاهای سرپوشیده بمانید. همیشه از لباس های مناسب که تمام سطح پوست را می پوشاند، استفاده کنید. از کرم های ضد آفتاب با خاصیت حفاظتی (SPF) بالاتر از 50 روی قسمت هایی از پوست که در معرض نور آفتاب قرار می گیرد، استفاده کنید. البته باید توجه داشت که این افراد به علت عدم مواجهه مناسب با خورشید از سطح ویتامین D کمتری برخوردار هستند که به علت اهمیت بالای این ویتامین در حفظ سلامت بدن افراد باید از مکمل های خوراکی ویتامین D جهت بالا بردن این مولفه در بدن خود استفاده کنند. با همه اینها با استفاده از آرایش مناسب تا حدود زیادی می توان لکه های ناشی از این بیماری را مخفی کرد.

درمان های موضعی

درمان های موضعی که در حال حاضر برای بیماری لک و پیس (ویتیلیگو) پیشنهاد می شود:

کرم های کورتیکواستروئید

این کرم ها را می توان به مدت سه ماه برای رفع علائم روی پوست بالاتنه و اندام های تحتانی استفاده کرد. باید دقت داشت که از استروئیدهای قوی هرگز نباید روی قسمت هایی از صورت (بخصوص پلک ها)، گردن، زیر بغل و کشاله ران که پوست نازک دارد، استفاده کرد. البته از دیگر محصولات مانند بازدارنده های کلسینورین (کرم پیمکرولیموس و پماد تاکرولیموس) می توان برای درمان علائم ویتیلیگو در محل پلک ها، صورت، گردن، زیربغل و کشاله ران استفاده کرد.

نور درمانی

نور درمانی به معنی استفاده از تابش های ماوراء بنفش (UV) برای درمان عوارض پوستی است. این روش درمانی معمولاً به صورت دو بار در هفته در یک دوره 3 تا 4 ماهه انجام می شود. اگر بعد از این مدت آثار ترمیم و بازگشت رنگدانه ها در پوست مشاهده شود، درمان به مدت یک تا دو سال دیگر ادامه پیدا می کند تا وقتی که رنگدانه های پوست بطور کامل ترمیم و بازیابی شوند.

عمل جراحی برای درمان لکه های پایدار

در این روش، لایه سطحی پوست در محل لکه هایی که حالت ثابت و پایدار داشته باشند، از طریق عمل جراحی (تراشیدن، سنباده یا لیزر) برداشته می شود و به جای آن پوستی با رنگ طبیعی که از قسمت دیگری از بدن برداشته شده است، پیوند زده می شود.

رنگ زدایی

در روش رنگ زدایی، از مونوبنزیل اثر یا هیدروکوئینون برای از بین بردن رنگ پوست در افرادی که پوست تیره دارند و این بیماری در آنها به حالت پیشرفته رسیده است، استفاده می شود.

لیزر درمانی

انواع مختلف لیزرها به تنهایی یا همراه با عوامل رنگ زدای موضعی مانند مونوبنزیل اتر یا MMEH به منظور رفع لکه های ناشی از این بیماری استفاده می شود. این لیزرها با تخریب انتخابی رنگدانه های ملانین و سلول های تولید کننده ملانین، به عنوان عامل رنگ زدای پوست عمل می کنند.

با وجود استفاده از تمامی روش های درمانی که برای بازگشت رنگ عادی پوست بسیار کمک کننده هستند؛ باید توجه داشت که این موارد پایدار نبوده و متاسفانه روش های درمانی امکان متوقف کردن این بیماری را ندارند.

بیشتر بدانید…

سلامتی شما آرزوی ما است.

منابع

مقاله علمی و آموزشی «ویتیلیگو چیست و آیا این بیماری واگیردار است؟»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری، ترجمه و نگارش هیئت تحریریه علمی پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد. در این راستا مقاله علی پروهان در مجله دانشمند به عنوان منبع اصلی مورد استفاده قرار گرفته است.