میخائیل کلاشنیکف: طراح و خالق اسلحه کلاشنیکف

برخلاف تصور، اسلحه ای که مسئول مرگ و میرهایی به مراتب بیشتر از بمب اتمی است، تفنگ کلاشنیکف است که به عنوان AK-47 نیز شناخته می شود. میخائیل کلاشنیکف (Mikhail Kalashnikov) مردی از روسیه است که این اسلحه را اختراع کرد. کلاشنیکف متولد نوامبر 1919 در اصل یک مکانیک کار تانک بود که طی جنگ جهانی دوم در ارتش روسیه خدمت می کرد.

میخائیل کلاشنیکف که در سال 2013 درگذشت، اگرچه هرگز تحصیلات دبیرستان را به پایان نرساند اما مهندسی ماهر در طراحی و ساخت سلاح های جنگی بود. او در همان هنگام در جریان حمله آلمان به اتحاد جماهیر شوروی در سال 1941 زخمی شد.

کلاشنیکف که در واقع یک شاهد دست اول میدان های جنگ بود، شانس آن را داشت که از نزدیک برترین سلاح های جنگی ارتش آلمان را مشاهده کند. بنابراین تصمیم گرفت تا سلاحی بهتر از آنچه بسازد که در دست آلمانی ها دیده بود. بنابراین همچنان که در ارتش به کار ادامه می داد، چندین طرح از مدل مورد نظرش تهیه کرد که البته تا قبل از تولید نهایی نخستین کلاشنیکف، در جبهه های جنگ از بین رفت.

در این مقاله شما می توانید با میخائیل کلاشنیکف و اختراع او آشنا شوید.

نام بزرگترین اختراع کلاشنیکف، AK-47 در اصل کوتاه شده Avtomat Kalashnikova است. اسلحه خودکار که نخستین بار در سال 1947 تولید شده است. به فاصله کوتاهی یعنی تا 1949 این اسلحه تازه وارد، مبدل به مهم ترین تفنگ جنگی ارتش شوروی شد. بعدها پس از آنکه از طرف دیگر ملل عضو پیمان ورشو پذیرفته شد، به سرعت در تمام جهان صادر شد و به سمبل انقلاب مبدل شد.

کلاشنیکف در طول عمر طولانی خود همچنان به طراحی و توسعه طرح کلاسیک خود ادامه داد تا سال 1959 که تولید طرح جدید او با نام AKM آغاز و جانشین AK-47 شد.

کالیبر اصلی این اسلحه حدود 62 میلیمتر است. بدنه آن از فولاد نرم ساخته شده و دیگر بخش ها پرسکاری شده است اما در سال 1959 ساخت نوع AKM آغاز شد که برخلاف مدل AK-47 بدنه این سلاح ورقه پرسکاری بود. در مدل جدید، بدنه این سلاح را از جنس فلز پرس شده ساخت و تغییراتی هم در بخش های دیگر ایجاد کرد که سبب شد هم سبک تر و هم ارزان تر شود. او همچنین مسلسل PK را توسعه داد و این مسلسل اصلاح شده هنوز هم در بعضی کشورهای جهان تولید می شود.

مزایا و محبوبیت کلاشنیکف

اول اینکه تولید این اسلحه نسبتاً ارزان تمام می شد. همچنین بسیار کوتاه و سبک بود، هنگام شلیک، آرام تر لگد می زد. بنابراین استفاده از آن بسیار آسان است. همچنین در شرایط بسیار دشوار از جنگل های مردابی آسیایی گرفته تا در قلب طوفان های ماسه ای در بیابان های خاورمیانه و بطورکلی در سرما و گرما، قابلیت های افسانه ای شگفت آوری داشت. از نظر نگهداری و سرویس هم نیاز چندانی به مراقبت و تعمیر ندارد. این قابلیت ها به یُمن بکارگیری پیستون گاز و فضای وسیع بین قسمت های متحرک آن است که همین ویژگی از قفل شدن و گیر کردن آن جلوگیری می کند.

این تفنگ دارای خشاب هایی است که از 5 تا 75 فشنگ را در خود جای می دهد. این اسلحه با روش غیر مستقیم و با فشار گاز ناشی از انفجار باروت کار می کند و سیستم قفل گلنگدن آن از نوع چرخشی است. این سلاح در سه نوع با قنداق ثابت، تاشو از زیر و تاشو از کنار ساخته می شود که نوع تاشو آن به سبب اشغال فضای کمتر و حمل آسان تر مورد توجه است و به سبب کوچکی و سبکی نسبی در جنگ های پارتیزانی کارآیی دارد. همین ویژگی این سلاح را مورد علاقه بیشتر انقلابیون جهان در دهه بیستم کرده بود.

کلاشنیکف با ارتقای کارآیی تفنگ های خود تلاش داشت تا بر تفنگ جنگی M16 آمریکا برتری یابد. او خود در مصاحبه ای که سال 2007 صورت گرفت، درباره موفقیتش گفت: «در طول جنگ ویتنام، سربازان آمریکایی معمولاً تفنگ M16 خود را دور می اندازند و ترجیح می دهند اسلحه های AK-47 را از سربازان ویتنامی که در جنگ کشته می شدند، به جای آن بکار بگیرند. گلوله ها را هم از سربازان مرده می گرفتند. حتی شنیده ام که سربازان آمریکایی در عراق هم بیشتر موارد از این اسلحه استفاده می کنند.» به گزارش فایننشیال تایمز، سربازان ایالات متحده در عراق و افغانستان نیز کلاشنیکف را به M16 آمریکایی ترجیح دادند، زیرا شن، ماسه و غبار کالیبر اسلحه آنها را مسدود می کند. در حالی که در مورد کلاشنیکف تاثیری ندارد.

کلاشنیکف به عنوان در دسترس ترین و فراوان ترین اسلحه در جهان حتی برای مجرمان و تروریست ها نیز جذابیت داشته است. به عنوان مثال در جریان گروگانگیری که به سال 1972 در دهکده المپیک مونیخ رخ داد، مهاجمان مسلح به کلاشنیکف بودند. صرف نظر از انقلابیون، کلاشنیکف، سلاح مورد علاقه مجرمان آمریکایی نیز هست. در سال 2016 مهاجمان در حمله و کشتار دسته جمعی به یک رستوران در کالیفرنیا که منجر به مرگ سه نفر شد، از ورژن نیمه اتوماتیک همین سلاح استفاده کرده بودند. یک مامور پلیس محل وقوع تیراندازی را صحنه جنایت پوشیده از پوکه های فشنگ توصیه کرده بود. همچنین در سال 2007 آسوشیتد پرس گزارش داد که جوانی نوزده ساله با یک کلاشنیکف به مرکز خریدی واقع در اوهاما در ایالت نبراسکا حمله کرد، هشت نفر را کشت و سه نفر را مجروح کرد و سپس خود را کشت.

گفته می شود که ارتش آمریکا طی مدت حضور در افغانستان و عراق، خود به عنوان یک توزیع کننده کلاشنیکف در منازعات داخلی این دو کشور عمل کرده است، زیرا این اسلحه با طول عمر 20 تا 40 سال، به آسانی جابجا یا تعمیر و بازسازی می شود. امروزه کلاشنیکف در بازار جهانی صدها دلار قیمت دارد اما بعضی از مدل های قدیمی تر یعنی AK-47 را می توان با کمتر از 50 دلار هم خریداری کرد. به گزارش فایننشیال تایمز این سلاح تا سال 2007 در بعضی نقاط جهان کمتر از 10 دلار خرید و فروش شده است اما در آمریکا حدود 350 دلار است که در مناطق جنگی، قیمت آن افزایش می یابد. تولید این نوع سلاح در سطح جهان بسیار گسترده و پُر سود است. قیمت این سلاح، بویژه در کشورهایی همانند چین که از نیروی کار ارزان برخوردار هستند، به کمتر از این میزان هم کاهش می یابد.

مشهورترین اسلحه دنیا به عناوین مختلف کپی برداری و ساخته می شود به نحوی که از زمان پیدایش اسلحه کلاشنیکف تا به امروز، بیش از 100 نسخه تقلبی از آن ساخته شده است. روسیه هر چند که خود دیگر این اسلحه را نمی سازد اما انبارهای بزرگی از این اسلحه را در اختیار دارد. در سال 2012 رئیس جمهور وقت ونزوئلا خبر از آغاز به کار کارخانه تولید این اسلحه در این کشور داد. علاوه بر چین، کشورهای آلمان شرقی، یوگسلاوی، مجارستان تا کشور عراق، نمونه ها و نسخه های مختلفی از این اسلحه با نام های مختلف ساخته اند که همگی تقلیدی از نسخه اصلی یعنی کلاشنیکف روسی هستند.

احساس گناه و رنج درونی

میخائیل کلاشنیکف در طول زندگی اش بارها کوشید تا خود را از احساس گناه ناشی از مرگ هزاران انسان در جنگ ها یا انواع حملات منجر به قتل با جراحت های جبران ناپذیر در نقاط مختلف جهان که به کمک سلاح ابتکاری او ساخته شده بود، تبرئه کند. او اصرار داشت که این سلاح را تنها با هدف دفاع ساخته و هرگز قصد حمله یا مشارکت و کمک در ارتکاب جرائم نداشته است.

هنگامی که در جریان مصاحبه خبرنگاری از او پرسید که چگونه می تواند شب ها راحت بخوابد؟ جواب داد: «شب ها کاملاً خوب می خوابم. زیرا اگر قرار به سرزنش کسی باشد، این سیاستمداران هستند که مقصر اصلی منازعات و متوسل شدن به خشونت هستند.»

میخائیل کلاشنیکف تا سال 2007 همچنان پُر تلاش و فعال بود. او به عنوان مشاور Rosoboronexport در جهان سفر می کرد و چندین کتاب در مورد زندگی خود، درباره اسلحه ها و همچنین درباره آموزش جوانان نوشت. وی در همان مصاحبه که در مراسمی به مناسبت شصتمین سالگرد تولد کلاشنیکف در جولای 2007 برگزار شده بود، چنین گفت: «پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی بزرگ و قدرتمند، دوران سخت و دردناکی به ما، بخصوص به نسل جوان تحمیل شد. در این مدت، من شش کتاب نوشتم تا با توجه به تجربیاتم، به آنها کمک کنم تا راه خود را در زندگی پیدا کنند.»

او که در یکسال پایان عمرش بارها در بیمارستان بستری شده، در آخرین روزهای عمرش، اطمینان خود را از دست داد و این از نامه ای که به رئیس کلیسای ارتدوکس روسیه نوشت بر می آید: «درد و رنج روحی من غیر قابل تحمل است. مدام این سوال لاینحل و بی جواب در ذهنم تکرار می شود، اگر اسلحه ای که من ساختم سبب شده انسان ها جان شان را از دست بدهند، پس من هم مسئول مرگ آنها هستم.» او دو ادامه نوشته است: «هرچه بیشتر عمر می کنم، بیش از پیش این سوال ذهنم را درگیر می کند و عمیقاً از خود می پرسم که چرا خداوند متعادل به انسان ها اجازه داده است که انواع تمایلات شیطانی نظیر حسادت، خشم، طمع و پرخاشگری داشته باشند؟» طرح این احساسات در نامه ای خطاب به کلیسای ارتدوکس، به شدت با اظهارات گذشته این طراح و مبتکر مرگبارترین سلاح جهان، که بارها و بارها گفته بود نمی تواند مسئول اعمال افراد دیگر باشد، در تضاد آشکار است. البته این بحث و جدلی تازه نیست بلکه سوالی اساسی است که مقصر اصلی مرگ مردم کیست؟ اسلحه ها یا کسانی که آن را حمل می کنند؟

نشریه ایزوستیا چاپ روسیه که این نامه را منتشر کرد، افزوده است که این نامه روی کاغذی از لوازم شخصی کلاشنیکف نوشته شده و در انتها نیز کلاشنیکف نامه اش را با عنوان «یک بنده خدا» امضاء کرده است.

میخائیل کلاشنیکف که سال 2013 در 94 سالگی درگذشت، در کشور اتحاد جماهیر شوروی و پس از فروپاشی شوروی نیز به شدت مورد توجه بود. در دوران شوروی جایزه استالین و نیز جایزه ستاره سرخ لنین را دریافت کرد. پس از فروپاشی شوروی نیز در سال 2007 از سوی ولادیمیر پوتین، تفنگ کلاشنیکف را به عنوان «نمادی از نبواغ و خلاقیت مردمی» معرفی کرد. در سال 2013 نیز هنگامی که در 94 سالگی از دنیا رفت، از او به عنوان قهرمان ملی یاد شد.

منابع

مقاله علمی و آموزشی «میخائیل کلاشنیکف: طراح و خالق اسلحه کلاشنیکف»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری و نگارش هیئت تحریریه علمی پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد. در این راستا مقاله میترا اسدنیا در مجله دانستنیها، به عنوان منبع اصلی مورد استفاده قرار گرفته است.