چگونه آب، آتش را خاموش می کند؟
اگر دمای مواد قابل اشتعال به میزان کافی بالا برود، این مواد با اکسیژن موجود در هوا ترکیب می شوند و طی فرآیند احتراق می سوزند. بطورکلی برای افروخته شدن آتش سه چیز لازم است:
- یک ماده ی سوختنی یا قابل اشتعال مانند چوب، کاغذ، الکل، بنزین و یا نفت
- اکسیژن
- بالا رفتن حرارت ماده قابل اشتعال
وقتی که چوب در میان شعله های آتش با نفت در کوره ها می سوزد، سوخت سریعاً با اکسیژن هوا ترکیب می شود و زمانی که به اندازه ی کافی گرم شود، اکسیژن می تواند بتدریج و آزادانه با آن ترکیب گردد و به محض ترکیب شدن اکسیژن، ناگهان آتش در می گیرد.
راه های خاموش کردن آتش
برای خاموش کردن آتش، سه راه وجود دارد و در هر سه مورد، باید یکی از سه جزء لازم برای آتش سوزی، از صحنه برداشته یا حذف شود.
اولین راه، برداشتن ماده ی سوختنی یا قسمتی از ماده ی سوختنی است. به عبارتی دور کردن مواد قابل اشتعال از مجاورت آتش باعث خاموشی آن می شود.
دومین راه خاموش کردن آتش، جلوگیری از رسیدن اکسیژن به آن است. اگر اکسیژن به آتش نرسد، آتش خاموش می شود. به عنوان مثال، آتش نمی تواند در محیط پُر از گاز کربنیک بسوزد. بعضی از ماموران آتش نشانی پرده ای از گاز کربنیک در اطراف آتش به وجود می آورند و به این ترتیب، راه رسیدن اکسیژن به آتش را می بندند. در آتش سوزی های کوچک می توان با ریختن خاک، جریان اکسیژن به شعله ها را قطع کرد.
سومین راه خاموش کردن آتش، گرفتن گرمای آن است و به همین علت است که آب روی آتش می پاشند. آب گرمای مواد آتش گرفته را جذب می کند و درجه حرارت آن اجسام را پایین می آورد. به محض اینکه درجه حرارت به اندازه ای پایین تر از درجه آتش گیری رسید، مواد سوختنی از سوختن باز خواهند ایستاد.
نکته بسیار مهم این است که در آتش سوزی های الکتریکی، باید با موادی که فاقد آب هستند، آتش را خاموش کرد. زیرا آب جریان الکتریسیته را هدایت می کند. در این گونه موارد از خاموش کننده هایی که حاوی تتراکلرید کربن هستند، استفاده می شود. تتراکلرید کربن مایع پس از تماس با ماده در حال اشتعال بخار می شود. از آنجا که این بخار سنگین تر از هوا است، روی ماده در حال اشتعال را می پوشاند و از رسیدن اکسیژن به آن جلوگیری می کند. به این ترتیب آتش خاموش می شود.
نکته: هنگام استفاده از خاموش کننده های تتراکلرید کربن باید دهان و بینی را با یک پارچه مرطوب بپوشانیم تا بخارات سمی این ماده وارد ریه هایمان نشوند.
بعضی از آتش ها را نمی توانیم با آب خاموش کنیم. به عنوان مثال، نفت و روغن روی آب شناور می شوند. اگر فردی بخواهد روغن آتش گرفته را با آب خاموش کند مانند وقتی که ماهی تابه در حین آشپزی آتش می گیرد روغن مشتعل به سطح آب می آید و همچنان به سوختن ادامه می دهد. برای این موارد از خاموش کننده های شیمیایی حاوی اسید و بی کربنات سدیم استفاده می شود. این نوع خاموش کننده ها روی ماده در حال سوختن را می پوشانند و مانع رسیدن اکسیژن به آتش می شوند.
در جنگ خلیج فارس (سال 1991)، سربازان عراقی تعدادی از چاه های نفت کویت را به آتش کشیدند. گروه های ماهر آتش نشان با خفه کردن چاه های نفت این آتش سوزی ها را مهار و خاموش کردند.
منابع
مقاله علمی و آموزشی «چگونه آب، آتش را خاموش می کند؟»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری، ترجمه و نگارش هیئت تحریریه علمی پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد. در این راستا کتاب های به من بگو چرا و چگونه، نوشته ی آرکادی لئوکوم و ترجمه سعید درودی از انتشارات بهزاد، منتشر شده در 1391 با شابک 8-57-5959-964 و بخوانید و بدانید، ویراستار بی تو ساگال و ترجمه سپیده عندلیب و حسین یاسینی از انتشارات پیکان، منتشر شده در اسفند 1384 با شابک 3-72-6229-964-978 به عنوان منابع اصلی مورد استفاده قرار گرفته اند.
