چگونه زردی نوزاد را درمان کنیم؟

حدود 6 درصد از کودکانی که به دنیا می آیند، رنگ زردی روی پوست شان وجود دارد که به آن زردی یا یرقان می گویند. این عارضه در یکی، دو هفته ابتدایی پس از تولد بروز پیدا می کند. در واقع، اکثر نوزادان زردی دارند، ولی این مسئله همیشه قابل تشخیص نیست. برای بیشتر نوزادان، این زردی موقتی است و شرایط سخت خودبخود یا به وسیله یک معالجه ساده از بین می رود. ولی در شرایط نادر، این مسئله بسیار جدی شده و نیاز به توجه و مراقبت ویژه دارد.

زردی نوزاد دلایل مختلفی دارد. گاهی ناسازگاری خون در نوزاد باعث ابتلا به زردی می شود. رنگ طبیعی پوست نوزادان قرمز ارغوانی است اما گاهی ممکن است نوزاد بعد از مدتی درجاتی از زردی را تجربه کند. گاهی زردی به قدری زیاد می شود، که سفیدی چشم او کاملاً زرد می گردد. البته گاهی رنگ پریدگی نوزاد که ناشی از کم خونی یا کبودی ناشی از اختلالات تنفسی و کاهش میزان اکسیژن می باشد نیز ممکن است پدر و مادر را گمراه کند که در این موارد باید سریع از کمک متخصص بهره مند شوند و به پزشک مراجعه کنند.

در این مقاله شما می توانید با بیماری زردی، تشخیص و اقدامات لازم برای کنترل و درمان آن آشنا شوید.

چه چیزی باعث بروز زردی می شود؟
تعداد زیاد رنگدانه بیلی روبین (Bilirubin) باعث می شود پوست زرد رنگ به نظر بیاید. خون هر انسان دارای رنگدانه های بیلی روبین است. این رنگدانه ها بر اثر شکستن سلول های قرمز خون ایجاد می شوند.

کبد وظیفه بیرون راندن بیلی روبین ها را بر عهده دارد. در طول دوران بارداری، کبد مادر بیلی روبین ها را برای کودک خود از داخل خون از بین می برد. پس از تولد، مدت زمانی طول می کشد تا کبد کودک این وظیفه را بر عهده بگیرد. در نتیجه، تعداد این رنگدانه ها در خون کودک افزایش پیدا کرده و سبب زرد شدن پوست او می شود که به آن زردی می گویند.

به این نوع زردی، زردی فیزیولوژیکی گفته می شود که معمولاً در روزهای اول و دوم تولد ظاهر شده و خودبخود طی دو هفته از بین می رود. در کودکان زودرس این زمان از 5 الی 7 روز آغاز شده و ممکن است تا دو ماه نیز به طول بینجامد. رنگ زرد در ابتدا در صورت نمایان می شود و به تدریج به گردن و سپس سینه نوزاد منتقل شده و در موارد حاد تا انگشتان پای نوزاد نیز ادامه پیدا می کند.

چگونه زردی را در نوزاد تشخیص دهیم؟
نوزاد را به اتاقی که نور آن طبیعی است یا چراغ های مهتابی دارد ببرید. اگر کودک شما پوستی سفید دارد به آرامی انگشت خود را بر پیشانی، بینی و سینه او فشار دهید و سپس رها کنید و ببینید ته رنگ زرد نمایان می شود یا خیر. اگر کودک شما تیره پوست است، لثه و سفیدی چشم او را برای پیدا کردن رنگ زرد چک کنید.

آیا زردی خطرناک است؟
در اغلب موارد، زردی مسئله ای نیست که نگرانی ایجاد کند. اما اگر تعداد بیلی روبین ها به مقدار زیاد افزایش پیدا کند، زردی ممکن است به صورت موقت بر سیستم عصبی اثر بگذارد. درصد خیلی کمی از زردی ها باعث سنگینی گوش، کاهش رشد یا فلج مغزی می شود که به آن کرنیکتروس (kernicterus) می گویند.

آیا بعضی از کودکان نسبت به زردی مستعدتر هستند؟
بله؛ کودکان نسبت به گرفتن زردی مستعد می شوند، اگر:

• خواهر یا برادری داشته باشند که او نیز زردی داشته است.
• هنگام تولد روی بدن شان کبودی داشته باشند؛ چون سلول های خونی موجود در کبودی شکسته و موجب تولید بیلی روبین می شوند.
• زود به دنیا آمده باشند؛ چون کبد نارس آنها نمی تواند تعداد بیلی روبین ها را کنترل کند.
• دارای اختلال ژنتیکی باشند؛ مثل سندروم ژیلبرت (Gilbert’s syndrome)، نقص در غشای سلول های قرمز خون، اختلال روده ای، عفونت، تکان های بیش از اندازه هنگام تولد یا نارسی شَدید.

آیا تغذیه با شیر مادر موجب زردی می شود؟
تغذیه از سینه مادر باعث ایجاد زردی نمی شود، ولی زردی در کودکانی که از شیر مادر تغذیه نمی کنند رایج تر است. عدم وجود مایعات کافی در بدن باعث بالا رفتن تعداد بیلی روبین ها در خون می شود.

بنابراین اگر نوزاد شما از سینه تغذیه می کند و توانایی دریافت میزان کافی شیر را ندارد، احتمال ابتلا به زردی در او افزایش خواهد یافت. کودکانی که از شیر خشک تغذیه می کنند نیز در شرایطی که شیر کافی دریافت نکنند، زردی خواهند گرفت. اگر فکر می کنید کودک تان شیر کافی دریافت نمی کند، بهتر است با پزشک مشورت کنید. به محض اینکه با افزایش تکنیک های شیردهی، کودک تان موفق به دریافت شیر لازم شد، زردی شروع به از بین رفتن خواهد کرد.

از طرفی دیگر ممکن است کودک به درستی تحت مراقبت بوده و وزن کافی هم داشته باشد، ولی چیزی در شیر مادر وجود دارد که مانع از این می شود که کبد توانایی خود را در از بین بردن بیلی روبین ها اعمال کند. این مسئله معمولاً در زردی های فیزیولوژیکی رخ می دهد و می تواند برای هفته ها و ماه ها ادامه پیدا کند. زردی که به خاطر شیر مادر ایجاد می شود، در کودکانی که فقط از شیر مادر تغذیه می کنند رایج تر است و این مسئله مخرب و آسیب رسان با تدابیر متخصص قابل کنترل است.

چه زمانی باید با پزشک تماس بگیرید؟
اگر کودک تان پوستی متمایل به زردی داشت، مخصوصاً اگر سفیدی چشم او زرد بود یا شکم، پاها و بازوهایش متمایل به زرد بودند، با پزشک تماس بگیرید. همچنین اگر کودک شما مبتلا به زردی بود و بهانه گیر شده بود یا تمایلی به خوردن غذا نداشت یا اگر زردی خفیف او بیش از سه هفته به طول انجامید حتماً با پزشک تماس بگیرید.

چه زمانی زردی به مسئله ای جدی تبدیل می شود؟
اگر زردی کودک شما در 24 ساعت ابتدایی تولد رخ دهد، این مسئله همیشه جدی خواهد بود و نیاز به مداوا و نظارت مستقیم پزشک دارد. این مدل از زردی رایج نبوده و به دلیل ناسازگاری گروه خونی میان مادر و کودک رخ می دهد.

اگر گروه خونی شما O یا از خانواده گروه های خونی منفی باشد، ممکن است با گروه خونی کودک خود ناسازگار باشید. در اوایل دوران بارداری، متخصص خون شما را چک خواهد کرد تا از خطرات احتمالی مطمئن شود. اما هیچ راهی برای اطمینان از ناسازگاری گروه های خونی وجود ندارد و باید صبر کرد تا نوزاد به دنیا بیاید تا گروه خونی اش مشخص شود.

همچنین تستی به نام کومبس نیز ممکن است در جهت تشخیص ناسازگاری مادر و کودک انجام شود تا مطمئن شوند این ناسازگاری بر کودک اثر گذاشته است یا خیر. اگر گروه خونی کودک شما با گروه خونی شما ناسازگار باشد یا اگر جواب تست کومبس مثبت باشد، کودک باید تحت نظر پزشک قرار بگیرد.

درمان زردی در نوزادان
اکثر زردی ها هیچگونه مداوایی نیاز ندارند، اما در صورت نیاز به مداوا، پرتو درمانی موثر و ایمن به نظر می رسد. در این روش، کودک را کاملاً لخت در یک تخت مخصوص نوزادان قرار داده، چشمان او را می پوشانند، و او را زیر یک نور آبی به نام بیلی لایت قرار می دهند؛ چون اشعه ماورای بنفش ساختار بیلی روبین ها را به گونه ای تغییر می دهد که تمایل بدن به دفع آن از طریق ادرار افزایش می یابد.

در یک روش دیگر از پتوهایی به نام فیبر اپتیک استفاده می شود که می توانید آنها را از بیمارستان اجاره کرده تا از کودک تان در منزل نگهداری کنید.

پرتو درمانی معمولاً یک روش موثر است، اما اگر زردی کودک به درجه حادی رسیده باشد یا اگر بر خلاف پرتو درمانی های انجام شده، تعداد بیلی روبین ها همچنان در حال افزایش باشد، باید کودک را در بخش مراقبت های ویژه بستری کنید تا عمل تعویض خون او انجام بگیرد. این عمل قسمتی از خون کودک را که در آن تعداد بیلی روبین ها بسیار زیاد است با خون سالم تعویض می کند تا میزان آنها در خون به سطح نرمال برسد.

بطورکلی اگر به زردی کودک خود شک دارید هرچه زودتر او را به یک پزشک متخصص نشان دهید تا مطمئن شوید قدم هایی که بر می دارید درست است. سلامتی شما و خانواده تان آرزوی ما است.

[toggle title=”برای مشاهده منابع اینجا کلیک کنید.” state=”close” ]

مقاله علمی و آموزشی «چگونه زردی نوزاد را درمان کنیم؟»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری، ترجمه و نگارش هیئت تحریریه پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد. در این راستا مقاله وب سایت babycentre و مصاحبه با دکتر علی اکبر کوشانفر – متخصص کودک – توسط مجله سیب سبز، به عنوان منابع اصلی مورد استفاده قرار گرفته اند.

[/toggle]