بانکداری سایه چگونه کار می کند؟

واژه بانک در سایه برای اولین بار در سال 2007 توسط پاول مک کولی از مدیران ارشد یکی از بزرگترین صندوق های سرمایه گذاری آمریکا به نام PIMCO مورد استفاده قرار گرفت که اشاره داشت به بانک هایی که اقدام به فروش وام هایی می کردند و برای خرید اوراق بهادار مصرف می شدند. امروزه اما واژه بانکداری سایه با کمی اغماض برای تمامی فعالیت های واسطه ای و دلالی مالی استفاده می شود که ظاهری شبیه به فعالیت های بانک ها دارند اما خارج از ضوابط و مقررات بانکی انجام می شوند.

بر اساس این تعریف جامع می توان بسیاری از سیستم های پرداخت موبایل، وب سایت های قرض دهی فرد به فرد (P to P)، صندوق های سرمایه گذاری جسورانه و پلتفرم های مبادله اوراق قرضه که بیشتر بوسیله شرکت های تکنولوژیک ارائه می شوند و مهم تر از همه، خدمات ارائه شده توسط شرکت های مدیریت سرمایه را در زمره فعالیت های بانکداری سایه طبقه بندی کرد.

جنت یلن، رئیس فدرال رزرو آمریکا تاکید می کند که بانک های در سایه به عنوان چالشی جدی و خطرناک برای اقتصاد جهانی به حساب می آیند و باید برای کنترل آنها چاره ای اندیشید. در این مقاله شما می توانید با بانکداری سایه و کارکرد آن آشنا شوید؟

بر اساس آمار، در سال 2013 صندوق های سرمایه گذاری در سراسر جهان با انجام اقدامات دلالی در مورد وام های بانکی توانستند به درآمدی 97 میلیارد دلاری دست یابند. علاوه بر این بانک های در سایه توانستند در فاصله بین سال های 2007 تا 2012 از طریق ایجاد بازارهایی که در آن وام های بانکی با بهره های بسیار پایین به منظور دلالی در بازارهای اوراق بهادار اعطا می شد، به درآمدی حدود 1.7 تریلیون دلاری برسند. در بازار چین هم بانک های در سایه به شدت فعال می باشند، طوری که در فاصله سال های 2013 تا 2015 میزان درآمد این بانک ها چیزی نزدیک به 340 میلیارد دلار بوده است. به همین دلیل هم هیئت ثبات مالی بین المللی که از نهادهای ارشد بین المللی در زمینه کنترل و حفاظت از نظام مالی جهانی به شمار می آید، اعلام کرده است که ارزش بازار بانکداری سایه در سرتاسر جهان از 80 تریلیون دلار فراتر رفته است، در حالی که این عدد تا یک دهه قبل چیزی حدود 26 تریلیون دلار بود.

بانکداری سایه در شرایطی رشد می کند که بانکداری سنتی و واقعی نتواند به وظایف و عملکردهای خود عمل کند. در واقع این فشارهای سنگین وارد آمده بر بانک ها و موسسات مالی پس از بحران مالی یک دهه قبل بود که باعث شد تا زمینه برای رشد و شکوفایی بانک های در سایه فراهم آید. تحمیل الزامات سختگیرانه در ارتباط با کفایت سرمایه و ترس بانک ها از جریمه های سنگین، موجب زمین گیر شدن آنها و فراهم آمدن فرصت رشد و نمو برای بانک های در سایه شده است. به عنوان مثال، در چین که بانک ها به دلیل مقررات سختگیرانه جدید، دیگر رغبتی برای وام دادن به بعضی از صنایع از خود نشان نمی دهند و از سویی دیگر مجبور هستند سود ناچیزی به سپرده گذاران خود بدهند، همه چیز برای عرض اندام بانک های در سایه برای جلب نظر سپرده گذاران مهیا شده است. بنا به گزارش اخیر موسسه مشاوره ای و تحقیقاتی بروکینز، پرداخت بیش از دو سوم وام دهی بانک های در سایه در چین تنها از این مسئله ساده ناشی می شود که بانک های رسمی این کشور تمایلی به وام دهی به افراد از خود نشان نمی دهند.

دو روی سکه بانکداری سایه

بسیاری از صاحب نظران و منتقدان از این مسئله ابراز نگرانی می کنند که ماهیت کار بانک های در سایه به شدت ریسکی و مخاطره آمیز است، زیرا بر خلاف بانک ها که با استفاده از سپرده های مطمئن سپرده گذاران اقدام به وام دهی می کنند، بانک های در سایه وجوه نقدی سرمایه گذاران را به دیگران وام می دهند. در این حالت کافی است چند تن از سرمایه گذاران عمده این بانک ها و به عبارت روشن تر دلال ها اقدام به بیرون کشیدن سرمایه هایشان کنند و در این حالت است که همه چیز به هم می ریزد و شرایط بحرانی می شود.

با وجود این، باید پذیرفت که فعالیت های مالی غیر بانکی که بانکداری سایه یک نوع از آن است، لزوماً و تماماً پدیده ای منفی و زیان باری محسوب نمی شود، زیرا در کشورهای فاقد نظام بانکی منسجم و گسترده یا در شرایطی که خدمات بانکی بیش از حد پُر هزینه و گران تمام می شود، وجود واسطه های مالی می تواند گره ای از مشکلات مشتریان و سرمایه گذاران باز کند. علاوه بر این بانک های در سایه اگر به صورت قانونمند عمل کنند، می توانند به کاهش زمان موجود برای به ثمر نشستن سپرده ها کمک کنند، به این صورت که فاصله زمانی بین ورود سپرده ها به بانک و اعطای آنها به صورت وام به متقاضیان را تا حد زیادی کاهش می دهند و بدین وسیله از خاک خوردن سپرده ها در بانک جلوگیری می شود.

بر این اساس به نظر می رسد یکی از اولویت های بانک های مرکزی و نهادهای ناظر بر فعالیت های مالی و بانکی در سطح کشورها و بین الملل باید در راستای قانونمندتر کردن فعالیت و نقش آفرینی بانک های در سایه و بهره گیری از آنها در راستای پُر کردن شکاف ها و کمبودها در سرویس  دهی بانک های رسمی و سنتی متمرکز و از افراط و تفریط در این زمینه اجتناب شود.

منابع

مقاله علمی و آموزشی «بانکداری سایه چگونه کار می کند؟»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری، ترجمه و نگارش هیئت تحریریه پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد. در این راستا مقاله اکونومیست در فوریه 2016 ترجمه شده توسط سیدحسین علوی لنگرودی از مجله اقتصاد همشهری، به عنوان منبع اصلی مورد استفاده قرار گرفته است.