محیطی که کودک در آن بزرگ می شود، نقش اساسی در آینده اش دارد

سال ها است که می دانیم تجربیات دوران کودکی در آینده افراد و فرصت هایی که می توانند در زندگی کسب کنند، نقش اساسی دارند. اکنون با تحقیقات جدیدی که صورت گرفته، مشخص شده که آن تجربیات، عملاً ممکن است تاثیر مستقیم و موثری بر بزرگی و کارآمدی بیشتر مغز بگذارند.

نتایج جدیدترین تحقیقات در این زمینه که در نشست سالانه انجمن علوم اعصاب ارائه شد، کلاً بر پایه نیم نگاهی به این موضوع شکل گرفته بود که نقش محیطی که کودک در آن بزرگ می شود (از تعداد کتاب های موجود در منزل گرفته تا بودن او در معرض سوء استفاده ها و همچنین موقعیت اقتصادی خانواده) چقدر در رشد مغزی او موثر است. نتایج یکی از این تحقیقات نشان می داد که بین سطح تحصیلات و همچنین وضعیت اقتصادی والدین، با رشد بخش هایی از مغز کودک که به حافظه و کنترل شناختی او مربوط می شود، ارتباط مستقیم وجود دارد. هرچه خانواده ها درآمد بیشتری داشتند، حجم قشر هیپوکامپ مغز کودک (بخشی از مغز که نقش مهمی در حافظه و یادگیری دارد) بزرگتر و حجم ناحیه آمیگدال آن (که وظیفه پردازش استرس را بر عهده دارد) کوچکتر می شود.

در این مقاله شما می توانید با تاثیر محیطی که کودک در آن بزرگ می شود بر آینده وی آشنا شوید.

به گفته سوزان هوستون، یکی از محققان دانشگاه کالیفرنیای جنوبی که نتایج این تحقیقات را برای همکاران خود در این نشست شرح می داد، در این تحقیقات موثر بودن نقش جنسیت، سن و نژاد در نتایج بدست آمده محرز نشده و به نظر می رسد به احتمال زیاد تغییرات مغزی مشاهده شده، بیشتر به زبان بکار رفته در منزل و همچنین میزان استرسی که کودک در معرض آن قرار می گیرد، مربوط باشد.

دوران کودکی و هوش

یکی دیگر از تحقیقات صورت گرفته نشان می داد، کودکانی که در سنین جوانی مورد سوء استفاده قرار گرفته بودند، همانند بزرگسالان عکس العمل های استرسی شدیدی را از خود بروز می دادند. لیلی بنی هاشمی، دکتر محقق دانشگاه پترزبورگ و نویسنده ارشد این تحقیقات خاطر نشان کرد عکس العمل شدیدتر مغز به موارد تنش زا باعث می شود تا این افراد در آینده و در بزرگسالی در مقابل مشکلات جسمی و روحی، آسیب پذیرتر شوند. نتایج سومین تحقیق ارائه شده در این نشست حاکی از آن بود که کودکانی که در فقر بزرگ شده بودند، از حافظه ضعیف تری در مقایسه با کودکان سایر طبقات اقتصادی برخوردار بودند.

اریک پاکولاک، دستیار تحقیق آزمایشگاه توسعه مغز دانشگاه اورگان و نویسنده ارشد این تحقیقات می گوید که محققان آنها همچنین دریافته اند که اگر والدین و فرزندان خانواده های کم درآمد، در یک جلسه تمرینی هشت هفته ای شرکت کنند (که طی آن به والدین ترفندهایی در راستای کاهش استرس و به کودکان نیز نحوه افزایش تمرکز آموزش داده شود)، میزان حافظه آنها به میزان قابل توجهی بهبود خواهد یافت.

تفاوت های جزئی مهم هستند

همچنین تحقیقات دیگری نشان داد که تفاوت های نسبتاً جزئی در محیط منزل کودکان می تواند بر رشد و تکامل مغزی آنان در آینده موثر باشد. محققان در این تحقیق، گروهی متشکل از 53 کودک ساکن در خانواده های کم درآمد اجتماعی را به مدت 20 سال تحت نظر گرفتند. وقتی این کودکان در سنین 4 و 8 سالگی قرار داشتند، محققان جزئیات اشیای موجود در محیط زندگی آنها از قبیل تعداد کتاب هایی که در منزل داشتند، آیا کارهای هنری کودک در منزل در معرض دید عموم قرار گرفته بود یا خیر را مورد بررسی قرار دادند.

بیش از 10 سال بعد، گروه تحقیقاتی مذکور با استفاده از تصویربرداری عصبی و سایر شیوه های موجود، ساختار مغزی سوژه ها را مورد مقایسه قرار دادند و دریافتند از طریق جزئیات محیط زندگی دوران کودکی می توان میزان ضخامت قشر پیشانی و گیجگاهی مغز دوران بلوغ افراد را پیش بینی کرد. برایان آوانتس استادیار دانشگاه پنسیلوانیا و سرپرست این تحقیقات می گوید: «به عبارت دیگر، این یافته ها مدارک متقنی را در اختیار می گذارند که نشان می دهند بروز حتی یکسری تغییرات نسبتاً جزئی در تجربیات معمولی که کودک در محیط خانه کسب می کند نیز می تواند بر رشد مغزی او در طول زندگی اش تاثیر بگذارد.»

بغل کردن مهم نیست.

در بررسی های محققان هیچگونه ارتباطی بین این گونه رشد و تکامل های مغزی و شیوه های تربیتی والدین از قبیل میزان بغل کردن و حرف زدن با آنها، مشاهده نشد. مارتا جی فرح مدیر مرکز جامعه و علوم اعصاب دانشگاه پنسیلوانیا که در این تحقیقات شرکت داشته است، یادآور می شود که در این سری تحقیقات، والدین چندان مورد مطالعه قرار نگرفته اند.

وی می گوید: «یافته های جدید بسیار هیجان انگیز هستند، زیرا تقریباً تمام شواهد قبلی بر پایه آسیب های منتهی به تجربیات افراد (سوء استفاده ها، کوتاهی ها یا تعصبات خانوادگی) استوار بودند و این اولین بار است که در آن به آثار ناشی از تجربیات عادی رخ داده در زندگی روزمره پرداخته می شود.

از لحاظ علمی نیز نتایج بدست آمده به این دلیل جالب هستند که نشان می دهند بخش های خاصی از مغز در مقابل این تجربیات حساس بوده و این مناطق، بیش از آنکه به گرمی روابط والدین عکس العمل نشان دهند، به محرک های شناختی و محیطی واکنش نشان می دهند. همچنین نشان می دهند که این نواحی از مغز، بیش از آنکه تحت تاثیر تجربیات کسب شده در طول زندگی قرار گیرند، از تجربیاتی که کودک در آغاز زندگی کسب می کند، تاثیر می پذیرند.

البته این را هم بگویم که هنوز راه بسیار بسیار طولانی در پیش داریم تا بتوانیم با استفاده از این یافته ها به والدین توصیه هایی عملی در مورد اینکه چگونه با کودکان شان رفتار کنند، بدهیم. بله! خیلی جالب است که می بینیم داده های خام بدست آمده از مغز نشان می دهند فعالیت هایی از قبیل خواندن، برای کودکان خردسال سبب بروز تغییر در مغزشان می شود، ولی این بدان معنا نیست که بگوییم دیگر به کودکان محبت نکنید و عواطف را از آنها دریغ کنید؛ چرا که این کار، تاثیری بر افزایش ضخامت این قسمت های خاص مغز ندارند! اکنون فقط می توانیم بگویم در ابتدای راهی طولانی هستیم که شاید در انتهای آن، اطلاعاتی بیابیم که بتوانیم به والدین راهکارهایی عملی برای نحوه رفتارشان با کودک بدهیم.»

منابع

مقاله علمی و آموزشی «محیطی که کودک در آن بزرگ می شود، نقش اساسی در آینده اش دارد»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری و نگارش هیئت تحریریه علمی پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد.