راهنمای عکاسی شب های فصل بهار
عکاسی نمای باز (Landscape Photography) یکی از ژانرهای عکاسی است که زیرمجموعه ای از ژانر اصلی عکاسی طبیعت (Nature Photography) تلقی می شود. با پیدایش هنر عکاسی و پیشرفت صنعت مربوط به دوربین های عکاسی، عکاسان نامداری پا به عرصه گذاشتند که از معروف ترین عکاسان ژانر نمای باز طی تاریخ هنر عکاسی می توان به انسل آدامز (Ansel Adams) اشاره کرد.
به دلیل ضعف دوربین های عکاسی در اوایل تاریخ هنر عکاسی کمتر کسی به فکر عکاسی از مناظر در شب هنگام می افتاد، بنابراین با پیشرفت فناوری ساخت دوربین های عکاسی و تلفیق دیجیتال با این صنعت، امکان عکاسی در شب و شرایط نوری ضعیف فراهم شد. طی دهه گذشته عکاسی شب بسیار رونق یافته و خالی از لطف نیست که اگر علاقه مند به عکاسی هستیم، عکاسی در شب را نیز تجربه کنیم.
فصل بهار با تمام زیبایی های خود در طول روز، شباهنگام نیز بسیار زیبا است و جاذبه های بی شماری برای عکاسی دارد. در این مقاله شما می توانید با سوژه های نجومی مهم فصل بهار و نحوه عکاسی از آنها آشنا شوید.
کهکشان راه شیری
مهم ترین سوژه عکاسی شب در فصل بهار، کهکشان راه شیری و طلوع آن از افق شرقی در بامداد روزهای بهاری است که با گذر زمان به سمت فصل تابستان، طلوع کهکشان از سحرگاه به اول شب منتقل می شود. بخش مرکزی کهکشان راه شیری که بین منجمان و عکاسان نجومی محدوده ای غنی از اجرام قابل رصد و عکاسی است، در عرض های جغرافیایی مربوط به کشور ایران، از جنوب شرقی طلوع و در جنوب غربی طلوع می کند.
برای عکاسی از کهکشان راه شیری، نیازمند یک دوربین DSLR (یا دوربین موبایل با تنظیمات دوربین های DSLR) و یک سه پایه هستیم. برای ثبت کل کهکشان یا به اصطلاح کمان راه شیری در کادر مورد نظرمان، داشتن لنز عریض (Wide Lens) با محدوده دید گسترده، ضروری است. به عنوان مثال لنزی با فاصله کانونی 8 میلیمتر روی دوربین های فول فریم (Full Frame). اگر چنین لنزی در اختیار ندارید و دوربین شما از نوع کراپ (Crop Sensor Camera) است، جای هیچ نگرانی نیست، اینجا است که عکاسی به روش پانوراما (Panorama) به کمک شما می آید.
لنزهای سریع (لنزهایی با گشودگی دیافراگم زیاد و عدد اف پایین مانند f/2 یا f/2.8 یا f/1.8 برای عکاسی از کهکشان راه شیری بسیار مناسب هستند، چرا که در مدت زمان کوتاه، بدون آنکه ستارگان در تصویر حرکت کنند، جزئیات بیشتری از کهکشان را ثبت می کنند. برای حساسیت حسگر (ISO) نیز می تواند مقادیری چون 1600 – 3200 را انتخاب کرد تا کم نورترین ستارگان نیز ثبت شوند. البته میزان حساسیت بسته به دوربینی که مورد استفاده قرار می گیرند، می تواند متفاوت باشد.
حسگرهای مربوط به دوربین های عکاسی با افزایش حساسیت، مقدار نویز (Noies) بیشتری را نیز ثبت می کنند که این مقدار نویز در دوربین های فول فریم و گران تر کمتر است و خروجی نهایی، عکسی بهتر خواهد بود. با کاهش نور محیط زمان نوردهی (سرعت شاتر) افزایش پیدا می کند، بنابراین برای شب هنگام و عکاسی نمای باز در شب سرعت هایی نظیر 10، 15، 20 و 30 ثانیه، بسته به فاصله کانونی لنز مورد نظرمان، مناسب خواهند بود. این نکته قابل ذکر است که برای ثبت کهکشان با بیشترین جزئیات و بدون کشیده شدن نور ستارگان در تصویر، برای هر فاصله کانونی سرعت شاتر مشخصی با استفاده از قانونی موسوم به قانون 500، می توان مشخص کرد که جدول مربوط به فواصل کانونی متفاوت و سرعت های شاتر را مشاهده می کنید.
جدول قانون 500 و مدت زمان نوردهی برای فواصل کانونی متفاوت | |||
فاصله کانونی لنز (میلیمتر) | مدت زمان نوردهی برحسب ثانیه در دوربین فول فریم | مدت زمان نوردهی برحسب ثانیه در DSLR کراپ دار نیکون | مدت زمان نوردهی برحسب ثانیه در DSLR کراپ دار کانن |
8 | 63 | 42 | 39 |
9 | 56 | 37 | 35 |
10 | 50 | 33 | 31 |
11 | 45 | 30 | 28 |
12 | 42 | 28 | 26 |
13 | 38 | 26 | 24 |
14 | 36 | 24 | 22 |
15 | 33 | 22 | 21 |
16 | 31 | 21 | 20 |
17 | 29 | 20 | 18 |
18 | 28 | 19 | 17 |
19 | 26 | 18 | 16 |
20 | 25 | 17 | 16 |
21 | 24 | 16 | 15 |
22 | 23 | 15 | 14 |
23 | 22 | 14 | 14 |
24 | 21 | 14 | 13 |
25 | 20 | 13 | 13 |
26 | 19 | 13 | 12 |
27 | 19 | 12 | 12 |
28 | 18 | 12 | 11 |
29 | 17 | 11 | 11 |
30 | 17 | 11 | 10 |
31 | 16 | 11 | 10 |
32 | 16 | 10 | 10 |
33 | 15 | 10 | 9 |
34 | 15 | 10 | 9 |
35 | 14 | 10 | 9 |
مثال: لنز 18 میلیمتر روی دوربین های کراپ باید سرعت شاتر 20 ثانیه ای داشته باشد.
عکاسان حرفه ای برای ثبت جزئیات بیشتر حتی از مقرهای عکاسی استفاده می کنند که اجازه رهگیری (Tracking) ستارگان را به آنها می دهد و بدین صورت سرعت های شاتر در حدود 60 ثانیه را نیز می توانند انتخاب کنند؛ بدون آنکه نگران کشیدگی نور ستارگان در تصویر باشند. نکته آخر در رابطه با ثبت کهکشان، تنظیم درست تراز سفیدی (White Balance) است. اصولاً در شب های تاریک و بدون حضور ماه در آسمان، میزان تراز سفیدی برحسب درجه کلیون، حدود 4300 کلوین است. با حضور هلال ماه باریک در آسمان، رنگ آبی، رنگ غالب تصاویر خواهد بود. در حضور آلودگی نوری مربوط به شهرها نیز رنگ غالب زرد – نارنجی خواهد بود.
نور منطقه البروجی
نور منطقه البروجی (Zodiacal Light)، به بازتاب و پراکندگی نور خورشید از پهنه دیسک غبار منظومه شمسی می گویند که در اعتدالین (روز اول بهار و روز اول پاییز) به بیشترین میزان خود می رسد. این نور در فصل بهار بعد از غروب خورشید یا قبل از طلوع آن به صورت نور سفید مخروطی شکل در شب های تاریک جلوه زیبایی به آسمان شب می دهد و ثبت آن با دوربین بسیار لذتبخش است. برای عکاسی از نور منطقه البروجی همانند ثبت کهکشان راه شیری باید عمل کرد و داشتن لنز سریع برای ثبت نورهای کم فروغ بسیار کمک خواهد کرد. شرط اصلی برای ثبت نور منطقه البروجی زمان بندی صحیح است.
مقارنه و همنشینی ها
در بعضی مواقع از سال، سیارات و ماه در نزدیکی ظاهری از هم قرار می گیرند. اگر فاصله ظاهری دو جرم کمتر از سه درجه قوسی باشد، به این پدیده مقارنه گویند و اگر این فاصله ظاهری بیشتر از سه درجه قوسی باشد، به آن هم نشینی اطلاق می شود. امسال، وضعیت سیارات در آسمان به گونه ای است که مقارنه و هم نشینی های جالبی را شاهد هستیم.
بعد از غروب آفتاب، در این روزها شاهد هم نشینی زهره و اورانوس هستیم. روزهای 28 و 29 فروردین بعد از غروب آفتاب، هم نشینی هلال ماه نو با سیاره زهره در افق غربی سوژه بسیار مناسبی برای علاقه مندان به عکاسی شب است. در تمام فصل بهار در میانه شب با طلوع کهکشان راه شیری، هم نشینی مریخ و زحل در قسمت مرکزی کهکشان راه شیری بسیار چشم نواز است. همچنین اندکی پیش از طلوع کهکشان راه شیری، سیاره مشتری، غول منظومه شمسی نیز با صورت فلکی عقرب طلوع کرده و زیبایی خاصی به آسمان می بخشد.
به دلیل ازدیاد هم نشینی و مقارنه ها از ذکر تک تک آنها اجتناب کرده و مایل هستم نرم افزاری برای استخراج این مطالب به شما معرفی کنم. نرم افزاری رایگان، با نام استلاریوم (Stellarium) که دارای نسخه موبایل و لپ تاپ است را می توانید از آدرس www.stellarium.org دانلود کرده و با وارد کردن موقعیت خود، در زمان های مختلف وضعیت آسمان شب را بررسی کرده و پدیده های مختلف را مشاهده کنید.
در مورد عکاسی از هم نشینی و مقارنه ها، توصیه می شود سوژه های زمینی مناسب را یافته و با این پدیده ها ترکیب کنید. تنظیمات مورد نظر برای زمان بعد از غروب و قبل از طلوع می تواند به صورت زیر باشد. به عنوان مثال، حساسیت های پایین، گستره پویایی بیشتری به تصاویر شما خواهند داد. برای عکاسی از هلال ماه، دیافراگم های بسته، عمق میدان و شارپنس بهتری به ماه و سوژه های زمینی خواهد بخشید. همچنین دقت کنید برای عکاسی از ماه سرعت های شاتر بیشتر از یک ثانیه موجب سوخته شدن (Over Expose) هلال ماه در فواصل کانونی بالاتر از 50 میلیمتر می شود که مورد پسند نیست.
بارش های شهابی
با ورود زمین به محدوده ای از منظومه شمسی که بقایای سیارک ها و دنباله دارها در آنجا بسیار است، پدیده ای به نام بارش شهابی اتفاق می افتد. در فصل بهار دو بارش شهابی نه چندان خاص داریم که می توانند برای عکاسان مبتدی فرصتی برای محک زدن بخت و اقبال خود در ثبت شهاب ها باشند!
بارش شهابی شلیاقی، در صورت فلکی شلیاق که بیشترین مقدار آن به 10 شهاب در ساعت می رسد، شب اول و دوم اردیبهشت اتفاق می افتد. بارش شهابی بعدی، بارش شهابی اتادلوی است که 15 و 16 اردیبهشت ماه در حدود 35 شهاب در ساعت است، نسبت به بارش شلیاقی فرصت بهتری را برای عکاسی از شهاب برای شما فراهم می کند.
برای عکاسی از بارش های شهابی، بعد از انتخاب کادر مناسب در جهت بارش شهابی مورد نظر، باید حساسیت های بالا و دیافراگم های باز را انتخاب کنید تا کم نورترین شهاب ها نیز ثبت شوند. سرعت شاتر 20 – 30 ثانیه ای و عکاسی پی در پی احتمال ثبت شهاب توسط دوربین را بیشتر نیز می کند.
امکانات مورد نیاز برای عکاسی شب
برای عکاسی شب حداقل امکانات مورد نیاز، دوربین DSLR سری مبتدی مانند سری 3000 نیکون یا سری سه رقمی های کانن است. حداقل لنز مورد نیاز همان لنز کیت 18-55 میلیمتر یا 18-140 میلیمتر است که حداکثر گشودگی دیافراگم f/3.5 را در اختیار کاربر می گذارد. اما برای ثبت جزئیات بیشتری از کهکشان، لنزهایی با دیافراگم f/2.8 و پایین تر توصیه می شود. لنزهایی مانند 14mm سامیانگ 11-16 میلیمتر، f/2.8 توکینا f/2.8 و چندین لنز دیگر برای شروع، لنزهایی فوق العاده به شمار می روند.
سه پایه رکن اساسی عکاسی شب به حساب می آید و در صورت امکان سه پایه محکم و قابل اطمینان تهیه کنید! چرا که دوربین و لنز شما سوار بر سه پایه می شود و در صورت وجود نقص در آن، خطر آسیب دیدگی کل تجهیزات را تهدید می کند، پس ارزش دارد سه پایه ای محکم تهیه کنیم. حال بسته به تجربه و هزینه ای که مایلیم در ژانر عکاسی شب داشته باشیم، اختیار عمل برای تهیه تجهیزات بسیار گسترده است.
دوربین های فول فریم قطعاً گزینه های مناسبی برای ثبت بهتر تصاویر در شب هستند که دوربین Canon 6D در این بین بسیار پُرطرفدار است. دوربین های Nikon D750 و Nikon D810 نیز هواداران خاص خود را دارند. ناگفته نماند که دوربین Sony A7 Alpha نیز رقیبی بی بدیل به شمار می آید!
در رابطه با لنزها، لنزهای پرایم با فواصل کانونی ثابت و دیافراگم های باز شارپنس بیشتری به تصاویر می بخشند که برای عکاسی شب بسیار حائز اهمیت است. در این بین عکاسان حرفه ای، از مقرهای ردیاب چون Star Adventurer و Vixen Polarie استفاده می کنند که اجازه ثبت نور و جزئیات بیشتری از آسمان را به آنها می دهد؛ بدون آنکه ستارگان در تصویر جابجا شوند.
تفاوت عکاسی نجومی و عکاسی شب
بسیاری از علاقه مندان به عکاسی در شب، تفاوت بین عکاسی نجومی و عکاسی نمای باز در شب را نمی دانند. تفاوت این دو در چیست؟ عکس نجومی به عکسی می گویند که در آن سوژه های اعماق آسمان مانند سحابی ها، سیارات و ستارگان توسط تلسکوپ و با چندین ساعت نوردهی ثبت شوند. بنابراین عکس نمای باز در شب عکس نجومی محسوب نمی شود و فقط عکس نمای بازی است که در آن سوژه های نجومی با جزئیات کم ثبت می شوند. این سوال که آیا عکس کهکشان یک عکس نجومی است یا خیر، جواب منفی خواهد داشت!
منابع
مقاله علمی و آموزشی «راهنمای عکاسی شب های فصل بهار»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری، ترجمه و نگارش هیئت تحریریه علمی پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد. در این راستا مقاله نیما اسدزاده از مجله دانشمند، به عنوان منبع اصلی مورد استفاده قرار گرفته است.
