چگونه تقویم درست شد؟

وقتی که بشر شروع به کشاورزی و خرمن برداری کرد، متوجه شد که «زمان کشت» وقت معینی از سال است. پس شروع به روز شماری کرد، زیرا انسان های اولیه می خواستند بدانند که در میان دو فصل خرمن برداری چند روز فاصله وجود دارد. این اولین تلاش انسان های نخستین به منظور «روز شماری سال» به شمار می رود.

مصری های باستان اولین افرادی بودند که «سال» را بسیار دقیق اندازه گیری کردند. این مردم متوجه شده بودند که بهترین و مناسب ترین موقع برای «کشت»، درست پس از طغیان رودخانه ی نیل است که آن هم سالی یکبار اتفاق می افتد. سپس کاهنان به این موضوع توجه کردند که در میان دو طغیان رودخانه ی نیل دوازده بار کره ماه (قمر) به نقطه ی اوج خود می رسد. از این رو، کاهنان دوازده ماه را می شمردند و زمان طغیان نیل را به این وسیله بطور نسبتاً دقیق مشخص می ساختند.

با این حال، هنوز اندازه گیری سال بطور کاملاً دقیق انجام نمی شد. تا اینکه عاقبت کاهنان مصری متوجه شدند که در زمان طغیان سالانه ی نیل، بعضی از ستارگان پر نور، قبل از طلوع خورشید در آسمان نمایان می شوند. آنگاه کاهنان روزهایی را که قبل از نمایان شدن مجدد این ستاره ها وجود داشت شمارش کردند و سرانجام متوجه شدند که میان این دو رویداد 365 روز فاصله است. این محاسبه در شش هزار سال قبل انجام شده و هیچ کس قبل از آن نمی دانست که در یک سال 365 روز وجود دارد.

مصری های باستان، سال را به دوازده ماه و هر ماه را به سی روز تقسیم کردند. البته در پایان هر سال پنج روز اضافه می آوردند! بنابراین، این مصری های قدیم بودند که اولین تقویم یا گاه شمار را در جهان به وجود آوردند.

خب؛ این تقویم بر اساس گردش ماه تنظیم شده بود و لذا سال قمری را نشان می داد. ولی بعداً برای تنظیم تقویمی که سال شمسی را نشان بدهد، شماره ی دقیق روزهای سال را که 365/25 روز بود (یعنی تعداد روزهایی که برای یکبار گردش زمین به دور خورشید لازم است) مورد توجه قرار گرفت.

رفته رفته مردم متوجه شدند که یک چهارم روز اضافی، اشکالاتی به وجود می آورد و سال به سال هم وجود این مشکل بیشتر احساس می شد. زیرا این یک چهارم ها، سال به سال، روی هم انباشته می شدند و در محاسبه ی اوقات گوناگون سال مشکلات بسیاری را به وجود می آوردند.

سرانجام، «ژولیوس سزار» پس از مدت ها اندیشیدن به این موضوع، برای رها شدن از مشکلات این خرده حساب ها راه حلی پیدا کرد. ژولیوس سزار فرمان داد که سال 42 پیش از میلاد مسیح، دارای 445 روز شود تا روزهای عقب افتاده از سال های قبل همگی به این وسیله جبران گردند؛ و پس از آن قرار بر این شد که هر سال 365 روز محاسبه شود، ولی در هر چهار سال فقط یکسال را 366 روز در نظر بگیرند تا به این وسیله کسرهای باقی مانده از سال های قبل نیز به حساب منظور شود.

با گذشت سال ها، اشکال دیگری پیش آمد و آن اینکه عید پاک و سایر روزهای تاریخی یا مذهبی به درستی در فصل های مربوط به خودشان قرار نمی گرفتند. علاوه بر این، روزهای اضافی بسیاری نیز روی یکدیگر انباشته شده بود.

از این رو، پاپ گریگوری سیزدهم در سال 1582 میلادی تصمیم گرفت که چاره ای برای این دشواری ها بیندیشد. پاپ دستور داد که از سال 1582 میلادی ده روز را کم کنند و برای آنکه تقویم برای همیشه درست باقی بماند، باز دستور داد که سال کبیسه را در پایان هیچ سده ای به حساب نیاورند مگر اینکه عدد آن سده قابل تقسیم بر عدد 400 باشد.

به عنوان مثال، در سال های 1700 میلادی، 1800 میلادی و 1900 میلادی «سال کبیسه» را به حساب نمی آوردند زیرا این اعداد بر عدد 400 قابل تقسیم نبود. ولی بر عکس، سال 2000 میلادی یک سال کبیسه بود. این شیوه، «گاه شماری گریگوری» خوانده می شود و اکنون در سرتاسر جهان برای مقاصد روزمره همین گاه شمار را مورد استفاده قرار می دهند.

البته پیروان ادیان مختلف برای مقاصد مذهبی خود، گاه شمار مربوط به خودشان را به کار می گیرند.

[toggle title=”برای مشاهده منابع اینجا کلیک کنید.” state=”close” ]

مقاله آموزشی «چگونه تقویم درست شد؟»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری و نگارش هیئت تحریریه پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد. در این راستا کتاب به من بگو چرا و چگونه، نوشته ی آرکادی لئوکوم و ترجمه سعید درودی از انتشارات بهزاد، منتشر شده در 1391 با شابک 8-57-5959-964 به عنوان منبع اصلی مورد استفاده قرار گرفته است.

[/toggle]