آنچه که از حافظه کاری باید بدانید

شما وقتی که سعی می کنید یک شماره تلفن را حفظ کنید، یا یک لیست خرید را در ذهن نگه دارید، از چیزی استفاده می کنید که روانشناس ها و نوروساینتیست ها به آن حافظه کاری می گویند. حافظه کاری یعنی توانایی نگه داشتن و دستکاری اطلاعات در ذهن، برای مدتی کوتاه. این توانایی، برای نگه داشتن اطلاعاتی است که در لحظه برای شما اهمیت دارد، نه اطلاعات 20 سال پیش!

پژوهشگران باور دارند که حافظه کاری، نقش مهمی در عملکرد ذهن دارد و توانایی های شناختی مثل هوش، به آن وابسته اند.

حافظه کاری، با توجه به نقش مهمی که در فعالیت های ذهنی ما دارد و این واقعیت که ما از بخشی از محتوای آن آگاهیم، در راه ما برای کشف آگاهی اهمیت پیدا می کند. روانشناس ها و نوروساینتیست ها، هر کدام روی جنبه های مختلفی از این حافظه، تمرکز کرده اند. روانشناس ها می خواهند عملکرد آن را کشف کنند، و نوروساینتیست ها بیشتر روی پایه عصبی آن کار می کنند.

در این مقاله شما می توانید با خلاصه ای از آخرین یافته ها در ارتباط با حافظه کاری آشنا شوید.

ما چقدر حافظه کاری داریم؟

ظرفیت این حافظه محدود است. ما در لحظه می توانیم مقدار محدودی از اطلاعات را در ذهن مان نگه داریم، اما پرسش اینجا است که این محدودیت، چگونه و چقدر است؟

بیشتر دانشمندان می گویند که حافظه کاری می تواند تعداد محدودی قطعه اطلاعات را ذخیره کند. قطعه های اطلاعات می تواند رقم، حرف، کلمه یا واحدهای دیگر باشد. مطالعه ها نشان داده است که حجم اطلاعاتی که ما می توانیم در حافظه کاری ذخیره کنیم، به نوع آن اطلاعات بستگی دارد؛ مثلاً اینکه چه طعم های بستنی تخفیف خورده است، در مقابل رقم های عدد پی.

نظریه جدیدتری می گوید که حافظه کاری مانند یک منبع تغذیه برای همه اطلاعاتی است که ما به خاطر می سپاریم. این منبع، بر اساس هدفی که در لحظه داریم، هر بخش از اطلاعاتی که در ذهن ما است را به میزان خاصی تغذیه می کند. نوروساینتیست ها می گویند که این منبع تغذیه، احتمالاً همان فعالیت عصبی است؛ و به هر بخش از اطلاعات که به اولویت هایمان نزدیکتر است، فعالیت عصبی بیشتری اختصاص پیدا می کند.

رویکرد دیگری که وجود دارد این است که محدودیت حافظه کاری ما، به خاطر این است که قطعات مختلف اطلاعات با هم تداخل پیدا می کنند.

این تداخل، باعث می شود که محتوای حافظه ما در گذر زمان از بین برود. با این وجود، تکرار کردن اطلاعات، که در حافظه کاری ما اتفاق می افتد، با فرآیند از بین رفتن محتوای حافظه، مقابله می کند. این تکرار کردن که دانشمندان به آن Maintenance Rehearsal می گویند، یعنی اطلاعات را در ذهن مان با خودمان تکرار کنیم، بدون اینکه به معنی آنها کاری داشته باشیم؛ مثلاً وقتی که یک لیست خرید مواد اولیه داریم و بدون فکر کردن به غذای پخته شده با آنها، مواد را در ذهن خود تکرار می کنیم.

در مقابل، یک Elaborative Rehearsal هم داریم، که وقتی است که سعی می کنیم برای اطلاعات معنی پیدا کنیم، و آنها را با اطلاعات دیگری که در ذهن مان وجود دارد، گره بزنیم. برای مثال، یادیارها با ارتباط برقرار کردن بین حرف اول یک کلمه در لیست، با اطلاعاتی که از قبل در حافظه وجود دارد، حافظه را تقویت می کنند. به نظر می رسد که Elaborative Rehearsal، به انتقال اطلاعات از حافظه کاری، به حافظه بلندمدت کمک می کنند.

در دستگاه بینایی، Rehearsal با استفاده از حرکت چشم، و بازبینی مکان یک چیز اتفاق می افتد. به عبارتی دیگر، مردم برای اینکه اطلاعات بینایی را به یاد بیاورند، به محلی که آن اطلاعات را دیده اند نگاه می کنند.

حافظه کاری و حافظه بلندمدت

حافظه بلندمدت ظرفیت بسیار بیشتری دارد. اطلاعاتی که در آن ذخیره می شود، هم دوام بیشتری دارد، هم کمتر تغییر می کنند. این اطلاعات، می توانند خاطره هایی از رویدادهای زندگی فرد، معناهایی که فرد آنها را درک می کند، و دانش هایی که او دارد، باشند. به اضافه این موردها، اطلاعات غیر قابل بیانی مثل مهارت دوچرخه سواری هم در حافظه بلندمدت ذخیره می شود.

پژوهشگران برای مدت ها حافظه کاری را دری برای حافظه بلندمدت می دانستند؛ به عبارتی، اگر کسی اطلاعات را اندازه کافی با خودش تکرار می کرد، این اطلاعات به حافظه بلندمدت می رفتند و ماندنی می شدند.

علوم اعصاب، بین این دو حافظه تمایز قائل می شود. در علوم اعصاب، حافظه کاری با فعالیت موقت نورون ها در مغز ارتباط دارد. در مقابل، به نظر می رسد که حافظه بلندمدت، با تغییرهای فیزیکی در نورون ها و سیناپس ها ارتباط داشته باشد. این توضیح، کوتاه مدت بودن حافظه کاری را توجیه می کند و نشان می دهد که چرا حافظه کاری به شوک های فیزیکی و تداخل ها حساس تر است.

در طول عمر، حافظه کاری چگونه تغییر می کند؟

عملکرد حافظه کاری، در طول کودکی پیشرفت می کند. قابلیت های آن، یک نیروی محرکه مهم برای رشدشناختی انسان است. پیشرفت حافظه کاری تا سال های نوجوانی به قوت خود باقی است، تا اینکه در ابتدای بزرگسالی به نقطه اوج خود می رسد. حافظه کاری، از حساس ترین توانایی های شناختی به بالا رفتن سن است و عملکرد آن در سن های بالا، پایین می آید.

به نظر می رسد که افت و خیز عملکرد حافظه کاری در طول عمر، با رشد و از بین رفتن قشر پیش پیشانی در مغز ارتباط داشته باشد؛ ناحیه ای که مسئول کارکردهای شناختی برتر است.

ما می دانیم که آسیب دیدن قشر پیش پیشانی، در کنار مشکل های زیادی که ایجاد می کند، حافظه کاری را هم با مشکل مواجه می کند. اضافه بر این، ثبت فعالیت های نورونی در قشر پیش پیشانی نشان می دهد که این ناحیه در مدت زمان بین دریافت یک محرک تا زمانی که فرد به آن پاسخ می دهد، فعال است؛ یعنی زمانی که فرد اطلاعات آن موقعیت را بازیابی می کند.

تصویربرداری مغزی نشان می دهد که بیماری هایی مثل افسردگی و اسکیزوفرنی، با کم شدن فعالیت قشر پیش پیشانی همراه هستند. به همین دلیل، در این بیماری ها، حافظه کاری بیمار هم مشکل پیدا می کند. جالب اینجا است که در بیماران اسکیزوفرنی، این مشکل، بیشتر در حافظه کاری بینایی است، تا حافظه کاری کلامی. در کودکی، مشکل های حافظه کاری با سختی هایی در توجه، خواندن و زبان همراه است.

حافظه کاری و کارکردهای شناختی دیگر

قشر پیش پیشانی، با کارکردهای شناختی دیگری مثل شخصیت، برنامه ریزی و تصمیم گیری ارتباط دارد. هر گونه کاهش در فعالیت این قشر، روی جنبه های مختلف شناخت، عاطفه و رفتار اثر می گذارد.

چیزی که اهمیت دارد، این است که به نظر می رسد بسیاری از این کارکردهای شناختی یا به حافظه کاری وابسته هستند، یا حداقل با آن ارتباط دارند؛ برای مثال، ما برای اینکه بتوانیم در یک موقعیت برنامه بریزیم یا تصمیم بگیریم، باید اطلاعات مربوط به آن موقعیت را در ذهن مان بیاوریم و برای مدتی نگه داریم.

یک نظریه درباره معماری شناختی انسان به نام نظریه Global Workspace می گوید که اطلاعاتی که ما بطور موقت در ذهن مان نگه می داریم، بخشی از یک فضای کاری سراسری در ذهن است که به دیگر فرآیندهای شناختی متصل است، و مشخص می کند که ما در هر لحظه از چه چیزهایی آگاهی داریم.

بهبود حافظه کاری

شاهدهایی نشان می دهند که می شود با تمرین های ساده (مثل بازی هایی که حافظه را درگیر می کنند) حافظه کاری را تقویت کرد. همچنین شاهدهایی وجود دارد که می گوید قوی تر شدن حافظه کاری، عملکرد کودکانی با شرایط ویژه، مثل اختلال توجه را بهبود می بخشد. با این حال، مرور این مطالعات نشان می دهد که این فایده ها کوتاه مدت است.

گذشته از این، بهبود حافظه کاری در بعضی از این مطالعات، به دلیل استفاده بهینه تر از حافظه کاری بوده، نه بالا بردن توانایی آن. هدف این تمرین ها این است که بتوانیم با کارهای ساده، عملکرد حافظه کاری را نه فقط در یک کار مشخص، که کلاً قوی تر کنیم.

منابع

مقاله علمی و آموزشی «آنچه که از حافظه کاری باید بدانید»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری، ترجمه و نگارش هیئت تحریریه علمی پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد. در این راستا مقاله کیارش عظیم زاده، به عنوان منبع اصلی مورد استفاده قرار گرفته است.