زمان چیست؟

شاید به جرات بتوان گفت زمان، با وجود آنکه تمام زندگی ما را در بر گرفته است، ولی تاکنون کسی نتوانسته است تعریف دقیقی برای آن ارائه دهد.

در این مقاله شما می توانید با مختصری از ماهیت زمان آشنا شوید.

مفهوم زمان، در درون خود زمان نهفته است. هر ساعت از تعداد مشخصی دقیقه، هر روز از چندین ساعت و هر سال از چندین روز تشکیل شده است، اما ما بندرت درباره ماهیت اصلی زمان فکر می کنیم.

زمان هرگز نمی ایستد و ما در واقع با ساعت و تقویم به دنبال آن می دویم. با این وجود، نه می توانیم آن را آزمایش کنیم و نه قادریم با میکروسکوپ به مطالعه اش بپردازیم و زمان، همچنان به گذر خود مشغول است. حتی نمی توانیم بگوییم وقتی زمان می گذرد، چه اتفاقی می افتد!

زمان، با تغییراتی همچون گردش ماه به دور زمین است که مفهوم پیدا می کند. در واقع، گذر زمان ارتباط بسیار نزدیکی با مفهوم فضا دارد.

بنابر تئوری عمومی نسبیت، فضا یا جهان هستی حدود 13.7 میلیارد سال قبل در اثر انفجار بزرگ (Big Bang) به وجود آمده است و تا پیش از آن، کل ماده در ذره ای بسیار ریز، متراکم شده بوده است. این ذره، حاوی ماده ای بوده که بعدها به خورشید، زمین و ماه (یا به عبارت بهتر اجسام سماوی که اکنون ما گذر زمان را از روی آنها می فهمیم و محاسبه می کنیم) تبدیل شده است. در واقع تا پیش از وقوع انفجار بزرگ، نه فضایی وجود داشته است و نه زمانی.

کری انکویست، استاد کیهان شناسی در این رابطه می گوید: «در نظریه نسبیت، مفهوم زمان با انفجار بزرگ آغاز شده است و شما نمی توانید به زمان ماقبل آن بروید؛ زیرا تا پیش از انفجار بزرگ، زمان اصلاً معنایی نداشته است. درست مثل خطوط موازی عرض جغرافیایی که از قطب شمال آغاز می شوند. شما نمی توانید از قطب شمال، شمال تر بروید. چون این خطوط از قطب شمال آغاز می شوند و فراتر از آن وجود ندارند!»

یکی از عجیب ترین مشخصه های زمان این حقیقت است که نه تنها با حرکت اندازه گیری می شود، بلکه وجود و ظهور آن نیز صرفاً در صورت وجود حرکت است که آشکار می شود.

بر اساس نظریه نسبیت عام، انبساط فضا چه بسا به فروپاشی جهان بینجامد. کل ماده دوباره به درون یک نقطه برخواهد گشت و این یعنی روزی زمان به مفهومی که اکنون ما می شناسیم، خاتمه خواهد یافت.

انکویست می گوید: «البته آخرین مشاهدات باعث شده اند تا نظریه قهقرا به مشکل بربخورد و مورد تایید قرار نگیرد. آنچه از شواهد بر می آید، این است که کهکشان های دوردست از ما فاصله می گیرند، اما سرعت آنها متناسب با زمان در حال افزایش است. در نتیجه، اگر به اندازه کافی صبر کنید، نهایتاً خواهید دید که کهکشانی در دوردست به سرعت نور خواهد رسید. معنای این رخداد این است که دیگر حتی نور نیز قادر نخواهد بود فاصله حاصل شده بین ما و آن کهکشان را پل بزند و ارتباطی برقرار کند. هنگامی که کهکشان مورد نظر نسبت به ما با سرعتی بیشتر از سرعت نور حرکت کند، دیگر راهی برای موجودات فرازمینی در آن کهکشان وجود ندارد که بتوانند از طریق آن با ما ارتباط برقرار کنند یا سیگنالی ارسال کنند که به ما برسد. به عبارت دیگر هرچه زمان بگذرد، فواصل بین کهکشانی از یکدیگر دورتر شده و سرعت شان بسیار زیاد می شود.»

منابع

مقاله علمی و آموزشی «زمان چیست؟»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری، ترجمه و نگارش هیئت تحریریه پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد. در این راستا مقاله مرتضی امامی پور در مجله دانشمند، به عنوان منبع اصلی مورد استفاده قرار گرفته است.