مهم ترین عوامل نارسایی کلیه چیست؟
به گزارش پورتال یو سی (شما می توانید)، بیماری های مزمن کلیه، در سال های اخیر به عنوان یکی از عوامل مهم مرگ و میر در دنیا رو به افزایش هستند. شروع تخریب کلیه ممکن است بدون علامت باشد و متاسفانه با توجه به ظهور دیرهنگام علائم بیماری های مزمن کلیوی، اغلب بیماران در مراحل پیشرفته به پزشک مراجعه می کنند.
در خصوص نارسایی کلیه، با دکتر محمدتقی نجفی – فوق تخصص بیماری های کلیه و فشار خون – گفتگو کرده ایم که شما می توانید در ادامه مشروح آن را مطالعه نمایید.
مراحل مختلف نارسایی کلیه
حدود یک پنجم برون ده قلبی به کلیه می رسد؛ یک پنجم این مقدار خون، از ساختاری به نام گلومرول در کلیه می گذرد و پس از پالایش و فیلتراسیون، وارد لوله های ادراری می شود. میزان فیلتراسیون در افراد عادی حدود 120 سی سی در دقیقه یا 180 لیتر در روز می باشد. با افزایش سن، مقدار فیلتراسیون افت می کند. اگر این مقدار از 120 سی سی در دقیقه کمتر شود، بیانگر آن است که کلیه دچار نارسایی شده است.
نارسایی کلیه به 5 مرحله تقسیم می شود:
- در مرحله اول مقدار فیلتراسیون بالای 90 سی سی در دقیقه است؛ این مرحله از بیماری در افرادی بروز می کند که دچار مشکلات ساختار کلیه هستند. به عنوان مثال کلیه به صورت مادرزادی سر جای درست قرار نگرفته یا با دفع پروتئین همراه باشد.
- در مرحله دوم مقدار فیلتراسیون بین 60 تا 90 سی سی در دقیقه است که تخریب بیشتر عملکرد کلیه را نشان می دهد؛ این نکته قابل ذکر است که بالای 60 سی سی در دقیقه، نارسایی کلیه هیچ علامت بالینی و پاراکلینیکی ندارد. شیوع مراحل اول و دوم بسیار بالا است.
- در مرحله سوم مقدار فیلتراسیون بین 30 تا 60 سی سی در دقیقه می باشد و علائم بیماری بطور مختصر در بیمار بروز می کند که می تواند کم خونی و اختلالات مواد معدنی بتدریج ایجاد شود.
- در مرحله چهارم مقدار فیلتراسیون به 15 تا 30 سی سی در دقیقه می رسد و در مراحل انتهایی نارسایی کلیه، بیمار دچار کم خونی، خارش بدن و افزایش حجم مایعات میان بافتی بدن و ورم و اختلالات الکترولیتی و اسید و باز خواهد شد.
- در مرحله پنجم، فیلتراسیون کمتر از 15 سی سی در دقیقه بوده که در این مرحله لازم است درمان های جایگزین مانند دیالیز یا پیوند کلیه انجام شود.
عوامل موثر در ابتلا به نارسایی کلیه
عوامل مختلفی در بروز نارسایی کلیه نقش دارند که مهم ترین آنها ابتلا به بیماری های دیابت و فشار خون است. بازگشت ادرار از مثانه به کلیه، عفونت های دوران کودکی، سنگ های مکرر کلیه، کلیه پلی کیستیک و عوامل ژنتیکی، سایر عوامل موثر بعدی در ابتلا به نارسایی کلیه می باشند. از سوی دیگر کودکانی که زودتر از موعد متولد شده اند یا نوزادانی که کمبود وزن دارند، به احتمال زیاد در آینده به بیماری فشار خون مبتلا خواهند شد. لذا از این نظر در سنین جوانی و میانسالی باید پیگیری های دوره ای انجام شود تا با تشخیص و درمان به موقع و صحیح از خطر بروز نارسایی کلیه کاسته شود.
پیشگیری
مهم ترین عامل پیشگیری از نارسایی کلیه، کنترل فشار خون و دیابت است. کنترل چربی خون، پرهیز از سیگار کشیدن، پرهیز از مصرف زیاد نمک، کنترل وزن و مصرف غذاهای مناسب نیز از دیگر عوامل موثر در پیشگیری از نارسایی کلیه می باشند.
در مطالعه ای این گونه ذکر شده که در پیگیری 10 ساله 100 بیمار که مقدار فیلتراسیون کلیوی آنها حدود 60 سی سی در دقیقه بوده، 11 نفر از آنها دیالیزی شده و یا گیرنده کلیه پیوندی بودند اما حدود 22 نفر نیز به دلیل ابتلا به بیماری های قلبی و عروقی فوت کرده بودند. از این برآورد می توان دریافت که نارسایی کلیوی حتی در مراحل میانی یک عامل خطر مهم بیماری های قلبی عروقی بوده و لازم است علاوه بر ریسک فاکتورهای معمول ابتلا به بیماری های قلبی و عروقی مانند دیابت، فشار خون و سیگار کشیدن، ریسک فاکتورهای قلبی ناشی از نارسایی کلیه مانند افزایش فسفر، افزایش هورمون پاراتیروئید و برخی بیماری های بافت معدنی استخوان (که به صورت برداشت کلسیم از استخوان و رسوب کلسیم در عروق به ویژه عروق قلبی رخ می دهد) کنترل شود.
بنابراین لازم است جهت پیشگیری از نارسایی کلیه، در مرحله اول وضعیت فیلتراسیون بیمار بررسی شود. در مرحله دوم باید میزان پیشرفت بیماری مزمن کلیه تحت بررسی قرار گیرد تا جلوی پیشرفت بیشتر بیماری گرفته شود و در مرحله سوم نیز ریسک فاکتورهای ابتلا به بیماری های قلبی و عروقی کنترل شود.
عوارض حاد بیماری مانند افزایش حجم مایعات میان بافتی و اختلالات الکترولیتی (بهم ریختگی وضعیت طبیعی املاح بدن) نیز باید تحت درمان قرار گیرند. عوارض مزمن نارسایی کلیه مانند کم خونی، بیماری مزمن کلیه و اختلال بافت معدنی استخوان نیز باید درمان شوند تا از پیشرفت بیماری به مراحل حادتر جلوگیری شود.
کلسیم، فسفر، هورمون پاراتیروئید، بیماری بافت معدنی استخوان و ویتامین D نیز لازم است کاملاً کنترل شوند. خصوصاً در مرحله سوم بیماری که لازم است حتماً بیماری مربوط به بافت معدنی استخوان تحت کنترل قرار گیرد، چرا که این عامل نه تنها استخوان های بیمار را درگیر می کند، بلکه یکی از علل مهم رسوب کلسیم در دیواره رگ ها و بروز بیماری های قلبی و عروقی است.
چهارمین اقدامی که در پیشگیری از بروز نارسایی کلیه باید در نظر داشت، درمان های جایگزین مانند دیالیز (صفاقی، خونی) و پیوند کلیه می باشد. عامل مهم دیگری که در پیشگیری از ابتلا به نارسایی کلیه بسیار موثر است، درمان عفونت های ادراری دوران کودکی است. چرا که عفونت های مکرر ممکن است به ریفلاکس یا بازگشت ادرار از مثانه به کلیه (خصوصاً در کودکانی که به استخر می روند) و در نهایت به نارسایی کلیه منجر شود.
رژیم غذایی برای مبتلایان به نارسایی کلیه
در پیشگیری از ابتلا به نارسایی کلیه، محدودیت مصرف نمک و فسفر (حبوبات) بسیار موثر خواهد بود. در مورد محدود کردن مصرف نمک باید توجه داشت تنها 5 درصد نمک دریافتی با استفاده از نمک پاش روی مواد غذایی دریافت می شود؛ حدود 6 درصد از طریق افزودن نمک به غذا هنگام آشپزی در منزل، 12 درصد از نمک موجود در غذاهای طبیعی مانند نان، شیر و… و بقیه نمک دریافتی بدن از طریق مصرف خوراکی های فرآوری شده مانند پفک، چیپس، کنسرو، خیارشور، پنیر و… می باشد. بنابراین لازم است علاوه بر محدودیت مصرف نمک از طریق نمک پاش یا هنگام پخت غذا، مصرف خوراکی های فرآوری شده نیز محدود شود.
منابع
مصاحبه علمی «مهم ترین عوامل نارسایی کلیه چیست؟» توسط هیئت تحریریه خبر پورتال یو سی (شما می توانید) با استناد به گزارش مجله سلام سلامت، تدوین و نگارش شده است.
