چرا احساس پارانویا دارم؟
- آیا همه مردم بطور دائم راجع به من صحبت می کنند؟
- آیا این آدم ها همیشه به من دروغ گفته اند؟
- آیا کسی دائماً مرا زیر نظر دارد؟
فکر کردن به این سوال ها در برخی شرایط و وضعیت ها می تواند طبیعی باشد. ولی اگر توانایی خود را برای قضاوت در مورد صحت پاسخ آنها از دست بدهید، می تواند علائمی برای در خطر بودن سلامت روان شما باشد. همه افراد ممکن است فکر کنند که دچار یک مشکل روحی – روانی به نام پارانویید شده اند، پروفسور توماس رودباگ که دکترای روانشناسی از دانشگاه واشینگتن دارد عقیده دارد که این تفکر عصبی است.
در این مقاله شما می توانید با بیماری پارانویید آشنا شوید.
بیشتر مردم از کلمه پارانویید برای توصیف شک ها و ترس های مقطعی که می دانند واقعی و منطقی نیستند استفاده می کنند. ولی متخصصان در تعریف آن می گویند که این افکار باید مداوم باشد و شامل افکاری باشد که فرد واقعاً به آنها عقیده دارد ولی از نظر سایر مردم دروغ و غیر قابل باور است.
این حالت بسیار نادر است. با توجه به تعریف متخصصان نگرانی ها و ترس هایی که شما از آن به عنوان پارانویید یاد می کنید، می تواند دردسرساز باشد. ولی در بسیاری از موارد می توانید قدم هایی برای کاهش این افکار بردارید.
دلایل
دلایلی که باعث می شود شما احساس کنید پارانویید هستید:
خواب بسیار کم
یک شب بی خوابی احتمالاً باعث افکار پارانوییدی نمی شود. ولی بی خوابی های مداوم می تواند تفکر شفاف را برای شما سخت کند. ریگو می گوید اگر به مدت طولانی نخوابید حتماً دچار افکار و خیالات موهوم می شوید. اگر واقعاً خسته باشید بیشتر احتمال دارد که بحث کنید یا نسبت به دیگران دچار سوء تفاهم شوید و فکر می کنید بقیه مردم راجع به مسائلی که شما دوست ندارید فکر یا صحبت می کنند یا کارهایی انجام می دهند.
به همین دلیل است که خوابیدن حداقل 7 ساعت در شب هوشمندانه به نظر می رسد. اگر به میزان کافی می خوابید و هنوز احساس خستگی یا پارانویید می کنید با پزشک خود ملاقات داشته باشید.
استرس
دکتر ریگو می گوید که استرس شَدید می تواند تعداد دفعاتی را که مشکوک می شوید یا به عبارتی احساس پارانوییدی می کنید، افزایش دهد.
دلیل آن واضح نیست اما به گفته متخصصین فشارهای عصبی می تواند باعث نوسانات شیمیایی شود و مغز را از عملکرد خوب باز دارد. حتی هنگامی که استرس مثبت دارید بطور مثال وقتی که برای یک عروسی برنامه ریزی می کنید، ممکن است احساس شک کنید.
برای کاهش فشارها و سامان دادن به ذهن خود مرتب ورزش کنید، زمان هایی را برای حرکات آرام بخش و روان تنی در نظر بگیرید، قرار ملاقات های دوستانه داشته باشید و زمان هایی را برای استراحت خود در نظر بگیرید.
نگرانی
بسیاری از مردم نگران هستند که حرفی بزنند یا عملی مرتکب شوند که باعث شرمساری آنها شود یا باعث شود که دیگران آنها را قضاوت کنند. متخصصین به این حالت اختلال اضطراب اجتماعی می گویند.
این مسئله می تواند منجر به افکاری شود که شما به آنها پارانویید می گویید. بطور مثال اگر قصد رفتن به مهمانی دارید و کسی را آنجا نمی شناسید، عکس العمل اولیه شما ممکن است فکر کردن به این موضوع باشد که همه می دانند من اینجا تنها هستم.
وقتی به هر دلیلی واقعاً نگران هستید، می توانید گرفتار افکاری شوید که واقعی نیستند اما نمی توانید از شر آنها راحت شوید. درمان شناختی – رفتاری می تواند به شما کمک کند. در این نوع درمان شما می توانید افکار خود را تشخیص و تغییر دهید و احساس بهتری داشته باشید. این درمان برای انواع نگرانی و استرس ها کاربردی است.
یک اختلال روانی
شاید دلیل اندیشه های شما، یک بیماری ذهنی باشد که اختلال شخصیتی پارانویید نامیده می شود. فردی با این شرایط ممکن است همه اندیشه های پارانوییدی خویش را باور نداشته باشد، اما به این بد گمانی نسبت به دیگران یا چگونگی تفکر دیگران نسبت به خودش، عادت کرده است و فکر می کند دیگران او را درک نمی کنند.
اختلال روانی جدی دیگر اسکیزوفرنی است که موجب پارانویید و جنون می شود. فرد مبتلا به این بیماری، قادر به تشخیص آنچه واقعی است، نیست. بیشتر اوقات، افراد مبتلا به اسکیزوفرنی، از اندیشه های پارانوییدی خویش آگاه نیستند. اغلب، این دوستان یا خانواده فرد مبتلا هستند که تشخیص می دهند، عزیزشان افکار تحریک آمیز اضطرابی دارد. حتی اگر احساس می کنید افکار پارانوییدی دارید، بعید است که اختلال روانی، باعث آن شرایط شده باشد. البته در نظر داشته باشید که اگر نگران هستید، با یک دکتر روانشناس یا روانپزشک صحبت کنید.
مصرف مواد مخدر
بعضی مواد مانند ماری جوانا ممکن است شامل ترکیباتی شیمیایی باشند که باعث می شود فرد برای مدت کوتاهی احساس پارانویایی داشته باشد. این افکار به محض از بین رفتن اثر مواد از بین می روند.
اما اگر مستعد بیماری های روانی هستید، مصرف مواد مخدر می تواند احتمال ابتلا به اختلالات روانی از جمله پارانویید را در شما افزایش دهد. در حالی که برخی افراد تصور می کنند صرفاً مخدرهای جدید و گروه به اصطلاح شیمیایی ها این حالت ها را ایجاد می کنند اما این گونه نیست و مواد مخدر سنتی هم با این حالت همراه هستند.
از دست دادن حافظه
بیماری آلزایمر و شکل های دیگر زوال عقلی که از تغییرات مغز نشات می گیرد نیز می تواند منجر به افکار و عادت های شک آمیز شود. اگر فردی از عزیزان شما دچار زوال عقلی شده است، به خاطر داشته باشید که علت تغییر رفتار آنها و حالت های پارانوییدی در آنها به بیماری آنها مربوط است.
چگونه ذهن خود را آرام کنید.
اگر نگران هستید که از دنیای واقعی دور شده اید حتماً و فوراً به یک روانپزشک مراجعه کنید. ولی اگر فقط افکار مقطعی دارید که پارانویید به نظر می رسند، سعی کنید روشی را که با خود صحبت می کنید، تغییر دهید. به جای اینکه بگویید من پارانویید هستم، بگویید من راجع به مسئله ای نگران هستم که به نظر واقعی نمی آید. وقتی کمتر به خود برچسب بزنید نگرانی شما هم کمتر می شود و می توانید برای طرز تفکر خود تصمیم درستی بگیرید.
مهم نیست چه فکری، اما اگر هر گونه تفکری شما را ناراحت می کند یا باعث می شود نتوانید آنطور که می خواهید زندگی کنید، با یک مددکار اجتماعی، مشاور یا روانشناس صحبت کنید. این بدان معنا نیست که شما مبتلا به اختلال شخصیتی شده اید یا مشکلی دارید بلکه بدان معنا است که شما می خواهید یاد بگیرید که در نوع نگاه خود به مسائل انعطاف پذیری بیشتری از خود نشان دهید؛ و این مسئله می تواند باعث شود که شما حتی در شرایط واقعاً سخت و نگران کننده، احساس راحتی بیشتری داشته باشید.
رویارویی با فرد پارانویید
با شخص پارانویید نمی توان از راه استدلال برای اشتباه بودن باور خود وارد بحث شد. چرا که اولاً چنین استدلال هایی را نمی پذیرد؛ ثانیاً با هر استدلالی، شواهد جدیدی را به مجموعه شواهد خود اضافه و آنها را کامل تر می کند. ثالثاً با پافشاری در مورد بی گناهی همسر، ممکن است پیش فرض جدیدی به پیش فرض های وی اضافه شود. در این صورت وی احتمال وجود رابطه بین همسرش و کسی را که از او دفاع می کند در ذهن خود شکل می دهد.
فراهم آوردن شرایط جدید برای زدودن سوء ظن بیمار نیز اغلب بی فایده است. زنی که شوهرش به او بدبین بود، به یکی از اطرافیان درباره این مشکل شکایت کرده بود. فرد طرف مشورت به زن توصیه می کند که مدتی از خانه بیرون نرود تا شاید سوء ظن شوهرش از بین برود. زن بعد از مدتی دوباره به پیشنهاد دهنده این ایده شکایت می کند و به او گفته بود که می دانی حالا شوهرم به من چه می گوید؟ او می گوید که تو به سراغ آن مرد نمی روی ولی او در خانه به سراغ تو می آید.
به هر حال با توجه به ضرورت ارجاع چنین بیمارانی به روانپزشک (هر چند که آنان درمان را به سادگی نمی پذیرند.) توصیه های زیر را می توان مد نظر داشت:
- از مجادله با این اشخاص پرهیز کنیم و سعی در تغییر افکار آنان نداشته باشیم.
- سعی در مقابله به مثل با آنان نداشته باشیم.
- در زمینه هایی که او حساسیت دارد، رفتاری حساسیت برانگیز نداشته باشیم. البته اجتناب افراطی از مواردی که او حساسیت دارد نیز گاه به عنوان دلیلی بر تایید پیش فرض های او به شمار می آید.
- رابطه خود را در دیگر زمینه ها با بیمار تقویت و سعی کنیم رضایت خاطر او در آن زمینه ها را فراهم کنیم. مثلاً در گفتگوهای معمولی و در موضوعات عادی سعی کنیم رابطه خوبی با او برقرار و رضایت خاطر او را فراهم کنیم یا در مورد تصمیماتی که ربطی به سوء ظن او ندارد، با او هم اندیشی و هم فکری داشته باشیم.
- بهتر است برای جلوگیری از لوس شدن یا طلبکار بار آمدن بیمار، گاهی که از او ناراحت هستیم؛ با توجه به مواردی که در بند چهار درباره آن صحبت کردیم، او را با محرومیت مواجه کنیم.
به هر حال این اقدامات در اصل درمان کننده این بیماری نیست. به ویژه اگر با شخصیت پارانویید مواجه باشیم؛ اما این گونه اقدامات تا حدی می تواند از تحریک بیشتر بیمار جلوگیری کند.
سلامتی شما آرزوی ما است.
منابع
مقاله علمی و آموزشی «چرا احساس پارانویا دارم؟»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری و نگارش هیئت تحریریه علمی پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد. در این راستا مقاله سارا احمدپور در مجله تندرستی همشهری، به عنوان منبع اصلی مورد استفاده قرار گرفته است.
