بررسی انواع زباله ها و ماهیت آنها

زباله مجموعه موادی است که پس از مصرف یا استفاده، دیگر کارآیی ندارند و دور ریخته می شوند. زباله ها را معمولاً در چهار دسته کلی زباله های شهری، زباله های صنعتی، زباله های خطرناک و زباله های بیمارستانی تقسیم می کنند.

در این مقاله شما می توانید با مهم ترین انواع زباله ها آشنا شوید.

1) زباله های شهری

تعریف ها و طبقه بندی های مختلفی برای توضیح اجزای مواد موجود در زباله های شهری ارائه شده است. گفته می شود از لحاظ اجزای تشکیل دهنده زباله، زباله های شهری شامل 79.5 درصد مواد آلی فاسد شدنی، 9.38 درصد کاغذ و مقوا، 2.5 درصد پلاستیک، 2.5 درصد چوب، 2.33 درصد شیشه و سفال و 1.43 درصد منسوجات است. با توجه به درصد بالای مواد فاسد شدنی، تهیه کود آلی گیاهی به عنوان یک گزینه سودآور و کارآمد مطرح است. علاوه بر این بازیافت کاغذ، پلاستیک و شیشه هم از جمله مواردی است که در بسیاری از کشورهای پیشرفته به آن توجه می کنند.

2) زباله های بیمارستانی

یکی از مهم ترین انواع زباله ها که دفع آنها حتماً باید بهداشتی و با رعایت اصول ایمنی صورت گیرد، زباله های بیمارستانی هستند. به کلیه پسماندهای عفونی و زیان آور بیمارستان ها، مراکز بهداشتی – درمانی، آزمایشگاه های تشخیص طبی و سایر مراکز مشابه، زباله های بیمارستانی گفته می شود.

زباله های بیمارستانی با توجه به منشاء آنها، انواع گوناگونی دارند. به عنوان مثال زباله بخش عفونی یا اتاق عمل، با مواد زائد آزمایشگاه یا بخش رادیولوژی، بسیار تفاوت محسوسی دارد و طبق یک بررسی، زباله بخش های مختلف بیمارستان ها به چند گروه تقسیم می شوند که مهم ترین آنها عبارتند از:

• زباله های معمولی: زباله های مربوط به بسته بندی مواد و دیگر زباله های پرسنل.
• زباله های پاتولوژیکی: شامل بافت ها، اندام ها، قسمت های مختلف بدن و پنبه های آغشته به خون.
• مواد پرتوزا: شامل جامدات، مایعات و گازهای رادیواکتیو.

3) زباله های صنعتی

هر گونه زائدات خانگی، صنعتی، تجاری، بهداشتی، لجن تصفیه خانه ها و حوضچه های تثبیت خاکستر و بقایای زباله سوزها، زائدات حیوانی، مواد قابل اشتعال و رادیواکتیو و… زباله صنعتی نام دارند. زباله های صنعتی، مواد زائد ناشی از فعالیت های صنعتی هستند و معمولاً شامل فلزات، مواد پلاستیکی، مواد شیمیایی و بالاخره زباله های ویژه و زباله های خطرناک هستند. برای جمع آوری، حمل و نقل و دفع آنها ضوابط خاص و مقررات ویژه ای تعریف شده است که باید حتماً آنها را رعایت کرد.

4) زباله های خطرناک

سازمان حفاظت و بازیابی، زباله های خطرناک را این گونه توصیف کرده است: «ضایعاتی که در اثر مدیریت نامطلوب (جمع آوری، حمل و نقل، تصفیه و دفع) باعث مرگ و میر موجودات یا شیوع بیماری های جبران ناپذیر و بالقوه خطرناک برای انسان، موجودات زنده یا محیط زیست شوند.»

سازمان بهداشت جهانی نیز در تعریف زباله های خطرناک گفته است: «مواد زائدی که به دلیل خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و یا بیولوژیکی، جمع آوری، جابجایی و دفع آنها مستلزم تدابیر خاصی است تا از بروز هر گونه تاثیر سوء بر محیط زیست و سلامت انسان جلوگیری کند.»

زباله های خطرناک معمولاً یکی از مشخصات قابلیت انفجار، احتراق، خوردگی، واکنش پذیری و سمی بودن را دارند و اغلب تحت عنوان مواد زائد پرتوزا، پس مانده های شیمیایی، زائدات قابل اشتعال، زائدات بیولوژیکی و مواد منفجره دسته بندی می شوند.

5) زباله الکترونیک

این دسته از زباله ها، از خطرناک ترین زباله ها هستند. زباله های الکترونیک شامل دستگاه های الکترونیکی مصرف شده و قطعات آنها است؛ دستگاه هایی مانند تلفن و کامپیوتر، لوح فشرده و… که حاوی فلزات خطرناکی مانند سرب، کادمیوم و جیوه هستند. در صورتی که این زباله ها را پس از پایان عمر مفید، به شکل صحیح بازیافت نکنیم و به همین شکل در طبیعت رها سازیم، موجب آلودگی محیط زیست می شوند. با توجه به سرعت پیشرفت تکنولوژی در عرصه کامپیوتر و الکترونیک، عمر مفید بسیاری از این ابزارها در جهان به 2 تا 3 سال کاهش یافته و این عدد در ایران احتمالاً 5 سال است. در نظر داشته باشید که هم اکنون تعداد موبایل های موجود بسیار بیشتر از افراد است!

با بازیافت زباله های الکترونیک می توان مقدار کمی فلزات با ارزش مانند طلا، نقره و مس را بازیافت کرد، همچنین می توان با بازیافت آنها، آلیاژ لحیم استخراج کرد. به همین دلیل بسیاری از کشورهای در حال توسعه به امید دستیابی به این ثروت، زباله های الکترونیکی را از کشورهای توسعه یافته وارد می کنند. ولی باید در نظر داشت بازیافت غیر اصولی زباله های الکترونیک در کشورهای جهان سوم به آلودگی های گسترده منجر شده است. هم اکنون 70 درصد کامپیوترها و موبایل های جهان در چین بازیافت می شود.

6) زباله های فضایی

فناوری فضایی در همه عرصه ها فعال است حتی در عرصه تولید زباله. زباله های فضایی، بخش هایی از فضاپیماها هستند که به عمد یا به سهو در فضا رها شده اند و اکنون دیگر کاربردی ندارند. اهمیت زباله های فضایی در این است که با توجه به تعداد زیاد این قطعات و همچنین روند رشد سریع ماهواره ها و فضاپیماها، احتمال برخورد این زباله ها با ماهواره ها زیاد می شود. با توجه به اینکه بیش از 20 هزار قطعه بزرگتر از توپ تنیس و بیش از نیم میلیون قطعه بزرگتر از تیله در مدار زمین پراکنده اند و همچنین با توجه به سرعت زیاد این زباله ها در می یابیم احتمال برخورد و خسارت چقدر زیاد است.

در ایران فقط 20 درصد پسماندهای شهری بازیافت می شود. از این مقدار دو درصد به شکل بهداشتی و بقیه به صورت عادی دفن می شوند. به این ترتیب ایرانیان سالانه 50 هزار تُن گاز گلخانه ای، 10 میلیون متر مربع شیرابه نیز از زباله های خود تولید می کنند که موجب از بین رفتن هکتارها زمین و جنگل و بارش باران های اسیدی می شوند.

منابع

مقاله علمی و آموزشی «بررسی انواع زباله ها و ماهیت آنها»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری، ترجمه و نگارش هیئت تحریریه پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد. در این راستا مقاله فاطمه کاظمی در مجله دانشمند، به عنوان منبع اصلی مورد استفاده قرار گرفته است.