آشنایی با مهم ترین قوانین کار و امور اجتماعی

افرادی که برای استخدام وارد مجموعه ای می شوند، ابتدا در بخش کارگزینی آن مجموعه، اقدام به انعقاد قرارداد کار نموده و پس از توافق هایی در ارتباط با نحوه و شرایط کار، مدت زمان، حقوق و سایر مواردی که طبق قوانین کار مشخص شده به عنوان یکی از پرسنل آن مجموعه شروع به کار می نمایند.

لازم است شما به عنوان فرد استخدام شونده و یا به عنوان مسئول استخدام و عقد قرارداد، با بخش هایی از حقوق و قوانین آشنا باشید؛ که شما می توانید همین الان مهم ترین بخش های قوانین کار و امور اجتماعی را مطالعه کنید.

قرارداد کار
قرارداد کار، توافقی کتبی یا شفاهی است که به موجب آن کارگر در قبال دریافت حق السعی، کاری را برای مدت موقت یا غیر موقت برای کارفرما انجام می دهد. در قرارداد کار علاوه بر مشخصات دقیق طرفین باید موارد زیر مشخص شود:

• نوع کار یا حرفه یا وظیفه ای که کارگر باید به آن اشتغال یابد.
• حقوق یا مزد مبنا (پایه)
• ساعات کار، تعطیلات و مرخصی ها
• محل انجام کار
• تاریخ انعقاد قرارداد
• مدت قرارداد (چنانچه کار برای مدت معین باشد.)
• مواردی دیگر که عرف و عادت شغل یا محل ایجاب می نماید.

طرفین می توانند با توافق یکدیگر مدتی را به نام دوره ی آزمایشی کار تعیین نمایند که مدت دوره آزمایشی باید در قرارداد کار مشخص شود.

حقوق یا مزد مبنا چیست؟
حقوقی که با رعایت قانون کار برای کارگران رسمی و یا بوسیله ی عقد قرارداد که مخالف قانون کار نباشد (برای کارگران قراردادی) برای انجام یک ساعت کار یا تولید یک واحد محصول تعیین و به صورت ساعتی، روزانه، هفتگی و معمولاً ماهانه پرداخت می شود را حقوق یا مزد مبنا می گویند.

اگر مزد کارگر بر اساس تعداد تولید و بدون در نظر گرفتن ساعت کارکرد (پارچه کاری) پرداخت شود اصطلاحاً به آن کارمزد گویند.

منظور از مزایای مستمر و غیرمستمر چیست؟
ممکن است شاغل علاوه بر مزد مبنا یا حقوق اصلی، مبالغی دیگر را (نقدی یا غیر نقدی) به عنوان مزایا دریافت کند. بنابراین دریافت هرگونه وجه نقد یا غیر نقد علاوه بر مزد اصلی (مبنا) مزایای شغلی است. نمونه بارز این مزایا حق مسکن، خواربار، حق جذب و سایر موارد مشابه می باشد. این مزایا می توانند مستمر یا غیرمستمر باشند. مزایای مستمر، مزایایی هستند که هر ماهه کارگر دریافت می کند؛ و مزایایی که دائمی نمی باشند و با توجه به شرایط، کارگر دریافت می کند را مزایای غیرمستمر می نامند، نمونه بارز مزایای غیرمستمر حق ماموریت و پاداش است.

مدت کار
بر اساس ماده 51 قانون کار، ساعت کار عادی مدت زمانی است که کارگر نیرو و یا وقت خود را به منظور انجام کار در اختیار کارفرما قرار می دهد. به غیر از مواردی که در قانون مستثنی شده است، ساعت کار کارگران در شبانه روز نباید از 8 ساعت تجاوز نماید.

طبق تبصره یک این ماده، کارفرما با توافق کارگران، نماینده یا نمایندگان قانونی آنان می تواند ساعت کار را در بعضی از روزهای هفته کمتر از میزان مقرر و در دیگر روزها، اضافه بر این میزان تعیین کند به شرط آنکه مجموع ساعت کار هر هفته از 44 ساعت تجاوز نکند. باید توجه داشت در ماده 52 قانون کار اشاره شده است که در کارهای سخت و زیان آور و زیر زمینی ساعت کار نباید از 6 ساعت در روز و 36 ساعت در هفته تجاوز نماید.

اضافه کاری چیست؟
در حالت عادی، ارجاع کار اضافی به کارگر با شرایط زیر مجاز خواهد بود:

• موافقت کارگر
• پرداخت 40 درصد اضافه بر مزد هر ساعت کار عادی
• ساعت اضافی ارجاعی به کارگر نباید از 4 ساعت در روز تجاوز نماید مگر در موارد استثنائی با توافق طرفین.

منظور از شب کاری و نوبت کاری چیست؟
کار روز، کارهایی است که زمان انجام آن از ساعت 6 صبح تا 22 می باشد و کار شب کارهایی است که زمان انجام آن بین 22 تا 6 صبح قرار دارد.

کار مختلط، کارهایی است که بخشی از ساعات انجام آن در روز و قسمتی از آن در شب واقع می شود.

کار نوبتی عبارت است از اینکه کاری در طول ماه گردش داشته باشد به نحوی که نوبت های آن در صبح یا عصر یا شب واقع شود.

باید بدانید برای هر ساعت کار در شب به غیر از کارگران نوبتی (نوبت کارشان در صبح یا عصر یا شب است) 35 درصد اضافه بر مزد ساعت کار عادی تعلق می گیرد و اما طبق قانون، کارگران نوبت کاری اگر نوبت کارشان در صبح و عصر واقع شود 10 درصد و چنانکه نوبت کارشان در صبح و عصر و شب قرار گیرد 15 درصد و در صورتی که نوبت کار در صبح و شب و یا عصر و شب باشد 22.5 درصد اضافه بر دستمزد عادی به عنوان فوق العاده نوبت کاری دریافت خواهند کرد.

باید توجه داشته باشید که ساعات نوبت کاری ممکن است از 8 ساعت در شبانه روز و یا 44 ساعت در هفته تجاوز نماید. اما ساعات در چهار هفته متوالی نباید از 176 ساعت بیشتر شود. همچنین توجه داشته باشید به دلیل آنکه عملاً حقوق کارگران در موسسات به صورت ماهانه پرداخت می شود، بنابراین ساعات کار عادی نیز 192 ساعت منظور می گردد. چرا که هر ماه 30 روز لحاظ شده و چون قانون، ساعات عادی کار چهار هفته متوالی (28 روز) را 176 ساعت تعیین کرده است، 16 ساعت (2 روز 8 ساعته) بر 176 ساعت کار عادی چهار هفته اضافه خواهد شد و مبنای محاسبه اضافه کاری، ساعات کار مازاد بر 192 ساعت خواهد بود.

تعطیلات و مرخصی ها
طبق ماده 62 قانون کار روز جمعه روز تعطیل هفتگی کارگران با استفاده از مزد می باشد.

باید توجه داشت در امور مربوط به خدمات عمومی نظیر آب، برق، اتوبوسرانی و یا در کارگاه هایی که حسب نوع یا ضرورت کار و یا توافق طرفین، بطور مستمر روز دیگری برای تعطیلی تعیین می شود همان روز، حکم روز تعطیل هفتگی خواهد بود. به هر حال تعطیلی یک روز معین در هفته اجباری است.

کارگرانی که به هر عنوان روزهای جمعه کار می کنند در مقابل عدم استفاده از تعطیلی روز جمعه 40 درصد اضافه بر مزد دریافت خواهند کرد.

مرخصی استحقاقی سالانه کارگران با استفاده از مزد و احتساب چهار روز جمعه، یک ماه است. سایر روزهای تعطیل جز ایام مرخصی محسوب نخواهد شد. مرخصی سالیانه کارگرانی که به کارهای سخت و زیان آور اشتغال دارند 5 هفته می باشد که استفاده از این مرخصی حتی الامکان در دو نوبت در پایان هر شش ماه صورت می گیرد. باید بدانید برای کار کمتر از یکسال مرخصی به نسبت مدت کار انجام یافته محاسبه می شود.

عیدی و پاداش
عیدی و پاداش کارگران در پایان هر سال بر مبنای حقوق و دستمزد توسط دولت تعیین می گردد. البته هیئت مدیره برای پرداخت عیدی می توانند مبلغی بیش از حداقل تعیین شده از طرف دولت به کارگر پرداخت کند.

فوق العاده ماموریت
ماموریت به شرایطی گفته می شود که کارمند برای انجام کار حداقل 50 کیلومتر از محل کارگاه اصلی دور شود و یا ناگزیر باشد حداقل یک شب در محل ماموریت توقف نماید.

فوق العاده ماموریت نباید کمتر از مزد ثابت یا مزد مبنای روزانه کارگران باشد. همچنین کارفرما مکلف است وسیله یا هزینه رفت و برگشت آنها را تامین نماید.

کسورات قانونی
مبالغی را که کارفرما به نمایندگی از طرف سازمان های مربوطه و بر اساس مصوبه های قانونی از دستمزد کارگران و کارکنان کسر و به سازمان های ذینفع پرداخت می نماید کسورات قانونی می گویند. کسورات قانونی اساسی به شرح زیر می باشد:

• مالیات حقوق و دستمزد: کارفرما موظف است در زمان تهیه لیست حقوق و دستمزد، مالیات متعلق را با توجه به ضریب جدول مالیاتی پس از کسر معافیت های قانونی محاسبه نموده از حقوق کارگر و کارمند کسر و به حساب وزارت امور اقتصادی و دارایی واریز نماید.
• حق بیمه اجتماعی سهم کارگر: بطورکلی حق بیمه های اجتماعی جمعاً 30 درصد حقوق و دستمزد ناخالص می باشد که در واقع 7 درصد از آن را کارگر و 20 درصد را کارفرما و 3 درصد مابقی را دولت می پردازد.
• بدهی کارگر به صندوق اجرا (اجرائیات): اجرائیات به مبالغی گفته می شود که بر اساس حکم دادگاه یا مراجع قانونی یا قانون باید بوسیله کارفرما از حقوق کارگر کسر و به حساب صندوق اجرا واریز گردد.

بیمه بیکاری چیست؟
بیمه بیکاری به عنوان یکی از حمایت های تامین اجتماعی است و سازمان تامین اجتماعی مکلف است با دریافت حق بیمه مقرر، به بیمه شدگانی که طبق مقررات این قانون بیکار می شوند مقرری بیمه بیکاری پرداخت نماید. بیکار از نظر ماده 2 قانون بیمه بیکاری، بیمه شده ای است که بدون میل و اراده بیکار شده و آماده به کار باشد. بنابراین بیمه شدگانی که به علت تغییر ساختار اقتصادی واحد مربوطه به تشخیص وزارتخانه ذیربط و تایید شورای عالی کار، بیکار موقت شناخته شوند مشمول مقررات این قانون خواهند بود. بیمه شدگانی که به علت بروز حوادث غیرمترقبه مانند سیل، زلزله و… بیکار می شوند می توانند از مزایای این قانون بهره مند شوند. بطورکلی غیر ارادی بودن بیکاری ملاک اصلی برقراری حمایت های قانونی بیمه شدگان بیکار است.

البته بیمه شده زمانی استحقاق دریافت مقرری بیمه بیکاری را دارد که اولاً قبل از بیکار شدن حداقل 6 ماه سابقه پرداخت حق بیمه بیکاری را داشته باشد (در زمان تهیه لیست حقوق و دستمزد، 3 درصد از جمع حقوق و دستمزد به عنوان بیمه بیکاری محاسبه و پرداخت آن به عهده کارفرما می باشد.) مگر آنکه به علت بروز حوادث غیرمترقبه مانند سیل، جنگ، زلزله و… بیکار شود و ثانیاً بیمه شده ظرف 30 روز از تاریخ بیکاری با اعلام مراتب بیکاری به واحدهای کار و امور اجتماعی آمادگی خود را برای اشتغال به کار تخصصی و یا مشابه آن اطلاع دهد.

جمع مدت پرداخت مقرری از زمان برخورداری از مزایای بیمه بیکاری اعم از دوره اجرای آزمایشی و یا دائمی آن برای افراد مجرد حداکثر 36 ماه و برای افراد متاهل یا متکلف حداکثر 50 ماه بر اساس سابقه کلی پرداخت حق بیمه می باشد. به جدول زیر که حداکثر مدت استفاده از مقرری بیمه بیکاری برای هر بیمه شده در طول دوران کاری را نشان می دهد، توجه کنید:

توجه داشته باشید:

• مدت دریافت مقرری بیمه بیکاری جزو سوابق پرداخت حق بیمه محسوب می شود.
• مقرری بیمه بیکاری افراد واجد شرایط از روز اول بیکاری قابل پرداخت است.
• مقرری بیمه بیکاری بیمه شده بیکار با اشتغال به کار مجدد قطع خواهد شد.
• مقرری بیمه بیکاری بیمه شده بیکار، با سپری شدن زمان استحقاقی بیمه شده برای دریافت مقرری و خاتمه این مدت قطع خواهد شد.

خب، همین مقدار کافی است. شما الان با قوانین کار و امور اجتماعی به صورت کلی آشنا شده اید.

[toggle title=”برای مشاهده منابع اینجا کلیک کنید.” state=”close” ]

مقاله علمی و آموزشی «آشنایی با مهم ترین قوانین کار و امور اجتماعی»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری و نگارش هیئت تحریریه پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد.

[/toggle]