سندروم پای بی قرار چیست؟

تصور کنید بعد از یک روز کاری طولانی یا حتی در عصر یک روز تعطیل که برای استراحت به رختخواب می روید؛ مجبور باشید هر چند دقیقه یکبار پایتان را تکان بدهید، بخارانید، به کناره تخت یا زمین بکوبید و هر راهکار دیگری که شاید بتوانید از درد رهایی پیدا کنید و بخوابید! تصورش هم دردناک و کلافه کننده است چه برسد به درک و تحمل این بی قراری که آرام و قرار شما را برده باشد.

پای بی قرار یک توصیف دردناک از بی خوابی شبانه نیست بلکه نام یک بیماری شایع و کمتر شناخته شده ای است که شاید بتوان گفت با تشخیص صحیح و به شیوه های دارویی و غیر دارویی درمان شده و قرار را به شما بر می گرداند. در این مقاله شما می توانید با سندروم پای بی قرار آشنا شوید.

سندروم پای بی قرار یا آر ال اس (Restless Leg Syndrome) نوعی اختلال خواب است که در آن، فرد مبتلا دچار احساس ناخوشایند در پاها می شود و آن را به صورت احساس گز گز، مور مور، سوزش، درد، کشش یا حرکت حشره ها روی پوست توصیف می کند. در این حالت است که بیمار برای کاهش حس ناچار است پای خود را تکان دهد یا بکشد. این احساس ناخوشایند معمولاً در نرمه ساق پا اتفاق می افتد ولی می تواند در هر جای اندام تحتانی از مچ پا گرفته تا ران و حتی بندرت در دست ها و شکم هم احساس شود.

چه زمانی به سراغ بیمار می آید؟

این احساس معمولاً وقتی رخ می دهد که بیمار دراز می کشد، یا برای مدت طولانی می نشیند. فردی که دچار این حالت می شود به ناچار پای خود را حرکت می دهد و همین تکان ها و ضربه های دائمی پا در بیداری و خواب است که آن را به عنوان بی قراری می شناسند.

حرکت دادن پاها، راه رفتن، مالش یا ماساژ دادن بخش های مختلف پا، یا خم کردن زانوها بطور موقت تا حدی علائم را کاهش می دهد و عدم تحرک و استراحت، سبب تشدید علائم بیماری می شود. این بیماران معمولاً در به خواب رفتن دچار مشکل هستند و معمولاً بهترین خواب را در انتهای شب و ساعات صبح تجربه می کنند. چون این افراد خواب کافی را تجربه نکرده اند، ممکن است در طول روز خواب آلود باشند.

علل بروز این بیماری

یکی از دلایل این بیماری، نبود خونرسانی کافی به عصب است و در مواقع ثابت بودن اندام یا قرارگیری در وضعیت نامناسب هم ایجاد می شود. برهم خوردن تعادل مواد شیمیایی در مغز (دوپامین) که مسئول ارسال پیام هایی با هدف کنترل حرکات عضلات و ماهیچه ها هستند هم می تواند یکی از علل بروز این سندروم باشد.

• این اختلال می تواند زمینه ژنتیکی و وراثتی داشته باشد بخصوص اگر این عارضه قبل از چهل سالگی اتفاق بیفتد.
• بارداری یا تغییرات هورمونی، می تواند باعث تشدید علائم این سندروم شود. بسیاری از خانم ها در ماه های اول بارداری علائم این سندروم را تجربه می کنند اما علائم بعد از به دنیا آمدن کودک، برطرف خواهد شد.
• عواملی مانند کمبود آهن، مشکلات کلیوی یا برخی آسیب های نخاعی.
• کم خونی یا پایین بودن سطح آهن خون.
• بیماری های مزمن مثل نارسایی کلیویی، دیابت، آرتریت روماتوئید (التهاب مفاصل) و نوروپاتی محیطی (بیماری های مربوط به سیستم عصبی).
• مصرف قهوه و ترکیبات حاوی کافئین.
• افزایش سن
• قطع مصرف اپیوییدها (در صورت وجود وابستگی) باعث بروز نمونه حاد این بیماری می شود.

بی قراری که عمومی می شود.

گاهی بیماری پای بی قرار به همراه حرکات متناوب اندام حین خواب (Periodic Limb Movements in Sleep) دیده می شود. این بیماران به صورت بی اختیار حرکات دوره ای پا در حین خواب دارند. این حرکات بطور معمول هر 10 تا 60 ثانیه رخ می دهد. بعضی افراد صدها بار در طی شب اندام های خود را حرکت می دهند. این حرکات نه تنها باعث اختلال خواب این افراد بلکه سبب اختلال خواب اطرافیان آنها هم می شود.

علائم سندروم پای بی قرار

این بیماری در همه ساعات روز همراه شما است ولی در مواقعی که در حال استراحت هستید به صورت ویژه ای نمود پیدا می کند. برای تشخیص علل درد یا هنگام خواب یا استراحت به این علائم توجه کنید:

ناراحتی بعد از خوابیدن یا نشستن

این نشانه درست زمانی که به رختخواب می روید یا دقایقی در حال استراحت هستید به سراغ شما می آید. گز گز و احساس حرکت حشره روی پا از احساسات ناخوشایندی است که نشانه این بیماری است.

احساس ناراحتی با تکان دادن پاها

یکی از نشانه های تشخیص کلینیکی این بیماری همین است که فرد با تکان دادن پا احساس درد کمتری داشته به همین دلیل در تمام ساعت های بیداری و خواب مجبور به حرکت دادن پا می شود.

تشدید علائم هنگام عصر و شب

هنوز علت مشخصی برای این اتفاق شناسایی نشده است ولی همه بیماران از افزایش درد در زمان شب گزارش می دهند.

حرکت یا کشش ناگهانی پاها

نشانه دردناک و البته خطرناکی که ممکن است عواقب بدی به همراه داشته باشد. این اتفاق در مورد رانندگان تاکسی و افرادی که باید کنترل بیشتری بر حرکت های پا داشته باشند، با خطرات جانی و مالی همراه خواهد بود.

درمان سندروم پای بی قرار

ممکن است مصرف مکمل های آهن، به تسکین یا بهبود علائم کمک کند. داروهایی که میزان ترشح دوپامین را در مغز افزایش می دهند، داروهای شل کننده عضلات یا داروهای خواب آور، از دیگر اقدام های درمانی این سندروم هستند. ورزش، دوش آب گرم و ماساژ و دوری از مصرف کافئین به تسکین علائم سندروم پای بی قرار کمک می کند.

این سندروم سراغ کدام یک از اعضای بدن می رود؟

تحقیق ها نشان داده است که این بیماری فقط در پاها دیده نمی شود و علائم می تواند در هر دو سمت بدن یا هر دو پا دیده شود و در صورت بی توجهی به درمان و کنترل نشدن عوامل بیماری زا حتی ممکن است بازوها را هم درگیر کند. در موارد متعددی دیده شده است که مبتلایان به این بیماری، فقط از کشیدگی یا بی حسی و درد عضلات هنگام خواب شکایت نمی کنند، بلکه تمایل به تکان دادن پا در همه حالت های فعالیت روزانه مانند زمان مطالعه، هنگام غذا خوردن، رانندگی و… بیمار را دچار مشکلات متعددی می کند. شدت علائم در افراد مختلف متفاوت و ممکن است گاهی هیچگونه علامتی از این سندروم دیده نشود.

سراغ چه افرادی می رود؟

رانندگان

دلیل شیوع این بیماری در میان رانندگان تاکسی این است که این قشر از افراد به دلیل تمرکز در یک حالت نشسته به مدت طولانی، این درد و بی قراری نمود و شهود بیشتری دارد. این بیماری ممکن است بخش زیادی از افراد در مشاغل مختلف را درگیر کند ولی چون ایستاده هستند یا حرکت می کنند کمتر دچار دردهای ناشی از آن می شوند.

کودکان

این بیماری بین کودکان هم دیده می شود و از آنجا که توان توضیح دردهای عضلانی شان را ندارند، آن را با تحرک زیاد در خواب، چرخش های دائم در تخت و تلاش برای نخوابیدن نشان می دهند. کودکانی که در خواب جابجایی زیادی دارند، در تخت سر و ته می شوند، پتوی شان در یک گوشه تخت لوله می شود، بد خواب، کم خواب یا خواب های تکه تکه دارند، ممکن است دچار سندروم پای بی قرار باشند.

مبتلایان کم خونی

یکی از فاکتورهای مهمی که در بروز این بیماری نقش دارد، کمبود یا فقدان دوپامین در مغز است. این فاکتور مهم با کم خونی ارتباط مستقیم داشته و در اولین قدم در بررسی های بالینی به این مورد توجه ویژه ای می شود. بهتر است افراد با یک بررسی سالانه از متعادل بودن حجم خون و فاکتورهای آن مطمئن باشند.

سلامتی شما آرزوی ما است.

منابع

مقاله علمی و آموزشی «سندروم پای بی قرار چیست؟»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری، ترجمه و نگارش هیئت تحریریه علمی پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد. در این راستا مقاله سحر سیروس کبیری، به عنوان منبع اصلی مورد استفاده قرار گرفته است.