آیا نیمکره های چپ و راست مغز متفاوت هستند و روی عملکرد ما تاثیر می گذارند؟

نیمکره راست مغز شما فعال تر است یا نیمکره چپ مغزتان؟ این سوال متداولی است که علم عصب شناسی را درگیر خود کرده است. انتظار می رود افرادی که نیمکره چپ مغزشان فعال تر است، خلاق تر و هنرمند باشند و افرادی که نیمکره راست مغزشان فعال تر است، منظم تر و منطقی تر. در این ارتباط می توانید مقالات فراوانی را در اینترنت پیدا کنید و همچنین آزمون های متعددی وجود دارد که تعیین می کند شما جزء کدام دسته هستید. اما علم واقعی درباره افرادی که نیمکره چپ یا راست مغزشان قوی تر است، چیزهای دیگری می گوید.

در این مقاله شما می توانید با آخرین یافته های دانشمندان در زمینه تفاوت های نیمکره های مغز آشنا شوید.

طبق مطالعاتی که در مدت دو سال انجام و نتایجش به تازگی در مجله پلاس وان منتشر شده است، پژوهشگرانی که روی مغز بیش از هزار نفر تحقیق کرده اند، هیچ شواهدی دال بر تفاوت بین این دو نیمکره نیافته اند. اما حتماً تفاوت هایی بین این دو نیمکره وجود دارد، اینطور نیست؟

بله، اگرچه بطور قطع مغز شما به دو نیمکره راست و چپ تقسیم شده است، اما فقط یکی از آنها بر دیگری غالب است. این دو نیمکره مثل هم نیستند و در عین شباهت های زیاد، تفاوت هایی هم دارند. اغلب فرآیندهایی که در سمت چپ مغز رخ می دهد، در سمت راست مغز نیز اتفاق می افتد.

در کتاب دوره مقدماتی اختلالات سیستم عصبی نوشته دکتر الکساندر ریوز (Dr. Alexander Reeves)، متخصص عصب شناسی از دانشگاه دارتموث و دکتر راند سونسن (Dr. Rand Swenson)، (نشر امپریال کمپانی، 1995) مطلبی از دکتر هرولد ولف (Dr. Harold Wolff)، یکی از برترین دانشمندان در زمینه مغز در قرن بیستم، آمده است که می گوید: «هر دو نیمکره مغز قابلیت هایی از قبیل ابراز احساس مناسب، میل و رغبت، تلاشگری و همچنین توانایی یادگیری، به خاطر سپردن، منطق و… را دارد. همچنین مغز قادر است در مواقع سَرخوردگی و شکست، آستانه تحمل و بردباری را حفظ کند و تاثیرات مخربش را بازسازی کند که در واقع این همان قدرت واکنش دفاعی ماهرانه و موثر است (مانند واپس زنی، انکار، تظاهر، دلیل تراشی، سرزنش کردن، عقب نشینی، توهم، زوال شخصیت، وسواس فکری، رفتارهای وسواس گونه و الگوهای واکنشی جسمی مثل تغذیه، تنفس، سوخت و ساز و…)».

در مطلب بالا، نکته ساده ای نهفته است؛ که تمامی خصوصیات انسانی شما در هر دو نیمکره جای دارد. مستند این ادعا چیست؟ اگر یک نیمکره را از مغز یک نوزاد سه ماهه جدا کنیم (به گزارش کلینیک کلیولند این عمل را گاهی پزشک جراح در مواردی مثل بیماری صرع شَدید و دیگر بیماری ها انجام می دهد) آن نوزاد می تواند همواره با حافظه ای معمولی و شخصیتی عادی رشد کند. به گزارش ساینتیفیک امریکن، متخصصان در قرن اخیر صدها بار این عمل را انجام داده اند.

بر اساس ادعای وب سایت The Brain from Top to Bottom (متعلق به برنو دباک، متخصص عصب شناسی از دانشگاه مک گیل مونترآل)، سمت چپ مغز شما به سمت راست بدن تان فرمان می دهد و سمت راست مغز شما سمت چپ بدن تان را کنترل می کند. اما این مسئله برای فرآیند بینایی تا حدی پیچیده تر است؛ اعصاب سمت چپی هر دو چشم با نیمکره چپ مغز در ارتباط است و اعصاب سمت راستی هر دو چشم با نیمکره راست مغز مرتبط است.

در قرن نوزدهم میلادی دو متخصص عصب شناس به نام های دکتر پیر پل بروکا (Dr. Pierre Paul Broca) و دکتر کارل ورنیکه (Dr. Karl Wernicke) دریافتند افرادی که در فرآیند زبانی دچار مشکل هستند، بیشتر احتمال دارد در نواحی ای از سمت چپ مغزشان دچار آسیب شده باشند. این پژوهشگران در جمع بندی به این نتیجه رسیدند که این دو ناحیه در فرآیند زبانی اهمیت دارد و به دنیا نشان دادند که قابلیت تکلم مربوط به نیمکره چپ مغز است. احتمالاً این ایده که افرادی که سمت چپ مغزشان فعال تر است، خلاق تر می باشند و افرادی که سمت راست مغزشان فعال تر است، بیشتر تحلیلگر هستند نیز از همین فرضیه نشات گرفته است.

به گفته «آن استایلز»، استاد زبان انگلیسی از دانشگاه سنت لوییس، کتاب «مورد غیر عادی دکتر جکیل و آقای هاید» نوشته «رابرت لوییس استیونسن» که مدتی پس از تحقیق دو پژوهشگر یاد شده منتشر شد، به ایجاد فرضیه رایج نیمکره چپ و راست در فرهنگ عامه، کمک شایانی کرده است. اما عدم تقارنی که «بروکا» و «ورنیکه» از آن نام برده اند، در مغز افراد مختلف با هم متفاوت است.

دباک نوشته است که حدود پنج درصد از افراد راست دست، مرکز فرآیند زبانی شان در سمت راست مغز است و ٣٠ درصد از افراد چپ‌ دست، مرکز فرآیند زبانی شان در سمت چپ مغز قرار دارد. علاوه بر این، در اغلب افراد هنگام صحبت کردن، هر دو نیمکره از بعضی جهات درگیر می شود. افرادی که نیمکره چپ مغزشان آسیب‌ دیده است، می توانند با استفاده از نیمکره راست مغزشان مهارت سخن گفتن را بازیابند.

پژوهشگران هنوز در تلاش هستند تا بتوانند تمامی تفاوت های بین این دو نیمکره را دریابند و به تفاوت های بین افراد با انواع مختلف عدم ‌تقارن در مغز پی ببرند. اما این تصور که بعضی از افراد سمت راست مغزشان قوی تر و بعضی دیگر سمت چپ مغزشان قوی تر است، بیشتر به یک افسانه شباهت دارد.

منابع

مقاله علمی و آموزشی «آیا نیمکره های چپ و راست مغز متفاوت هستند و روی عملکرد ما تاثیر می گذارند؟»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری، ترجمه و نگارش هیئت تحریریه علمی پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد. در این راستا مقاله وب سایت Live Science ترجمه شده توسط طیبه ظریفیان یگانه از روزنامه شرق، به عنوان منبع اصلی مورد استفاده قرار گرفته است.