نکته های ضروری در انتشار مقاله های دانشگاهی

از آنجا که فرآیند انتشار مقاله های معتبر علمی نیازمند یک پروژه تحقیقاتی برای استفاده از نتایج آنها در تدوین و نگارش مقاله است، بنابراین تمامی فرآیند از شروع کار تحقیق، نگارش و ارائه آن به مجله های معتبر نیازمند توانایی های فردی و گروهی تیم تحقیقاتی می باشد. در این مسیر باید این نکته را در نظر گرفت که تنها 30 درصد از هوش و استعداد فردی می تواند کارگشا و کارساز باشد و 70 درصد مربوط به تجربه، همت و صبر در انجام امور تحقیقاتی و محاسبات دقیق است.

با مطالعه این مقاله شما می توانید تجربه کسب کنید و با نکاتی آشنا شوید که قبل از شما افراد بسیاری با آنها مواجه شده اند.

در طی مراحل تهیه، ارسال، پاسخگویی به داوران و در نهایت تغییرات نهایی در یک مقاله علمی توجه به نکته های زیر حائز اهمیت است که در تسهیل و عدم بروز هر گونه مشکل در فرآیند چاپ مقاله تاثیر دارد:

1) مقاله حتماً با ساختار و نوع نگارش مخصوص به مجله آماده و سپس اقدام به ارسال شود. این تغییرات بیشتر در قسمت ارجاعات، تعداد واژگان چکیده، عنوان و واژگان کلیدی است.

مقاله از نوع اصلی به گونه ای تنظیم شود که حداکثر 15 صفحه باشد؛ به این معنا که تعداد واژگان آن در حدود 4000 کلمه و تعداد شکل ها و جدول های آن حدود 12 عدد باشد. در ضمن تا حد امکان باید شکل ها و جدول ها در هم ترکیب شده و از فضای مقاله حداکثر استفاده شود. تعداد صفحات کمتر مقاله به ناشران مجله ها امکان چاپ مقاله های بیشتری را می دهد و از این لحاظ تمایل آنها به چاپ این مقاله ها بیشتر است. البته این بدان معنا نیست که مقاله با تعداد صفحات و جدول های بیشتر تهیه نشود، بلکه این یکی از راهکارهای پذیرش سریع تر مقاله ها است.

2) از ذکر جزئیات در مقاله خودداری شود زیرا مخاطب مقاله معمولاً افراد متخصص در آن زمینه هستند که توانایی درک مطالب را دارند. همچنین از مطالبی که در مقاله های دیگر توضیح داده شده است با ذکر ارجاع عبور شود.

3) از یک سیستم استاندارد و دانشگاهی (Academic Writing) برای نگارش مقاله استفاده شود.

4) اگر مطالب مقاله از نظر حجم مانند یک مقاله علمی نبود یا به ایده جدیدی در آن پرداخته نشده بود، می توان از سایر الگوهای مقاله های علمی دانشگاهی مانند مقاله های کوتاه (Short Communication) یا مقاله های فنی (Technical Note) برای ارائه چنین مقاله ای استفاده نمود.

اگر به اطلاعات بیشتری در زمینه انواع مقاله ها نیاز دارید، شما می توانید مطلب اختصاصی «انواع مقاله های بین المللی» را مطالعه کنید.

5) از نگارش مقاله با کلمه ها و جمله هایی که علمی و رسمی نیستند، خودداری شود. این کلمات موجب می شوند که ارتباط بین نویسنده و مخاطب نزدیک تر تلقی گردد و این سبک در مقاله های دانشگاهی مرسوم و علمی نیست.

6) باید از فرستادن یک مقاله به صورت همزمان به چند مجله جداً خودداری نمود. زیرا این عمل سرقت ادبی محسوب و موجب می شود نام نویسنده متخلف در لیست سیاه وارد و برای مدت زمانی از انتشار مقاله محروم گردد.

7) در صورت وجود علائم و اختصارات بسیار در مقاله، باید از فهرست علائم (Nomenclature) استفاده کرد.

8) پس از پذیرش مقاله در قسمت ویرایش نهایی (Proof Editing) که در آخرین مرحله، مجله برای نویسنده می فرستد به املای صحیح لغات و ویرایش جملات توجه لازم شود.

اَشکال پذیرش مقاله همراه با تغییرات و اصلاحات داوران (Accepted with Revision)
هرگاه مقاله از طرف یک مجله به همراه انجام اصلاحات پذیرفته شود، در صورتی که این اصلاحات کلی یا جزئی باشند باید این فرآیند در چند مرحله انجام شود. مجله ها به شکل های مختلفی این نوع پذیرش را به نویسندگان اعلام می کنند که در ادامه چند نمونه از آنها را ذکر می نماییم:

We are happy to reconsider your work if you can address the following concerns.
Please structure your introduction and conclusion,
Perhaps a critical review of the methodology would be useful,
Please check your references and update them,
This is interesting; I would like to see more examples from the data,
Perhaps same diagrams would be useful there,
Better link in sections needed,

اَشکال مختلف عدم پذیرش مقاله ها توسط مجله ها (Reject)
در صورتی که داوران تشخیص دهند مقاله ای برای مجله مفید نیست بطور معمول آن را به اشکال زیر تایید نمی کنند:

الف) برخی از مجله ها به شکل رسمی و مودبانه مقاله را به اَشکال زیر تایید نمی کنند:

I regret to inform you …… I hope this is not too disappointment,
I enjoyed reading this paper. The main criticism is that this is an international journal and the paper excludes this audience. Regretfully,

ب) برخی مجله ها به شیوه ای صریح و با بیان جمله های زیر مقاله را تایید نمی کنند:

The paper is out of scope,
The paper is below the standard, but the editor feels if the authors take note of referees comments the paper can be resubmitted.
The paper is below the standard and referees gave comments and that comments can be useful for another journal,
The paper is below the standard and very brief comment is given,
My advice is a firm rejection. There is no original material,
The paper consist of almost random extracts from various authors,

چگونگی پاسخگویی به پرسش های داوران
وقتی مقاله به همراه اصلاحات داوران پذیرفته شد در پاسخگویی به داوران باید به نکات زیر توجه کرد:

• داوران مجله های معتبر از بهترین و متخصص ترین افراد در رشته مربوطه می باشند، به این دلیل همواره با نظرات و پرسش های داوران باید با خوش بینی برخورد کرد.
• به پرسش های داوران بطور دقیق پاسخ داده و در صورت نیاز به همراه ارجاعات و جزئیات پاسخ ها ارسال شود.
• از پاسخگویی به داوران با شتابزدگی خودداری شود. باید زمان لازم در جوابگویی را در نظر گرفت.
• پاسخگویی به هر داور با اصلاحات در فایل جداگانه ای تنظیم شود. این کار علاوه بر کمک به سردبیر روند سرعت کار را بالا می برد.
• در نسخه ویرایش پاسخگویی به داوران، موارد اصلاح شده با بزرگتر و پر رنگ تر کردن مشخص شود.
• توجه شود خلاها و پرسش های بی پاسخ موجود در مقاله از نظر داوران مورد سوال است. بنابراین باید رفع این کاستی ها در مقاله نمایان شود و مقاله با این اصلاحات تغییر یابد و هدف تنها پاسخگویی به داوران نباشد.
• در صورت نیاز به توضیحات بیشتر در مورد پرسش داور، آن مطلب در پوشه ای جداگانه تهیه و نکته های اصلی در متن مقاله آشکار شود.
• در اغلب موارد داوران خواستار اصلاحات جزئی هستند اما وقتی اصلاحات کلی تر باشد باید به نحو کامل پاسخ ها ارائه شود. اگر تغییرات اعمال شده نویسنده زیاد باشد سردبیر آن را مجدداً جهت بازبینی به داوران ارسال می کند. اما در صورت جزئی بودن اصلاحات، سردبیر خود آن را بررسی می کند و با متن اصلی مقاله تطبیق می دهد.
• سبک پاسخگویی به داوران در کمال ادب و احترام باشد.

دلایل عدم پذیرش مقاله توسط مجله ها
نکته های ظریف و مهمی در نحوه ارسال، محتویات و تنظیم مقاله، و نوع ارتباط با سردبیر مجله وجود دارد که عدم توجه به آنها در عدم پذیرش مقاله موثر است. در ادامه نکته هایی در این زمینه بیان می شود که البته کلی هستند و می تواند با توجه به رشته و نوع تحقیق در موارد خاص متفاوت باشند:

• از موضوع تحقیق نباید بیش از پنج سال گذشته باشد تا موضوع برای مجله و مخاطبان، جدید و تازه باشد. معمولاً مجله ها پذیرش مقاله هایی را در دستور کار خود قرار می دهند که مخاطب بیشتری را در ارجاع مقاله به خود جذب کنند.
• در تحلیل مطالب مقاله اصل بر ارائه دلیل منطقی و علمی و صحیح برای فرآیند تحقیق قرار داده شود و مطالب ارائه شده از پشتوانه علمی – تحقیقی برخوردار باشند.
• در تدوین روش و بیان مطالب تحلیلی مقاله بسیار دقت و سعی شود از الگوهای ارائه شده در مقاله های مرتبط و نزدیک به موضوع کمک گرفته شود. ارائه روش ضعیف می تواند دلیلی صریح بر عدم پذیرش مقاله باشد.
• مبنای مقاله بطور حتم محاسبات و تحلیل موضوع تحقیق باشد. از ارائه نظرات و عقاید شخصی بدون پایه علمی پرهیز شود. البته این مطلب در مورد علومی که شامل نظریه پردازی و علوم نظری هستند، متفاوت است.
• در صورتی که مقاله خارج از هدف ها و موضوعات ارائه شده مجله باشد و یا نوع ساختار و شکل (چکیده، واژگان کلیدی، مقدمه، منابع و…) مجله رعایت نشده باشد احتمال زیادی هست که مقاله پذیرفته نشود. البته تنها در این صورت که موضوع، مورد توجه مجله قرار گیرد ممکن است مجله آن را مجدداً جهت اعمال اصلاحات برای نویسنده بفرستد تا بعد از تغییرات خواسته شده دوباره برای مجله ارسال شود.
• ارائه یک مطلب علمی و معتبر بدون مقایسه آن با سایر مقاله های تحقیقی دیگر هر چند قیاس کلی و کمی باشد از درستی نتیجه گیری مقاله می کاهد. نویسنده موظف است داوران و مخاطبان را از صحت و درستی مطالبی که در مقاله آمده است، با روش های مختلف مطمئن سازد. برای نمونه با مقایسه قسمتی از شیوه تحلیلی مقاله با مقاله های قبلی مشابه یا با تست ابزار و روش های دیگر، به عبارتی، می توان گفت عدم ارائه یک مقایسه منطقی می تواند به پذیرفته نشدن مقاله بیانجامد.
• سعی شود در شروع کار تحقیقی از تئوری ها و روش های دقیق و عمیق علمی شناخته شده، استفاده شود. ضعف در تئوری از لحاظ عمق و دقت در عدم پذیرش مقاله موثر است.
• مقاله علمی مقاله ای است که مقدمه ای جامع و دقیق همراه با پیشینه مرتبط با موضوع مقاله داشته باشد. در تدوین مقدمه مقاله، باید دقت بسیار شود زیرا از نظر داوران و مخاطبان اهمیت بسیاری دارد. در عین حال که باید ارتباط لازم میان موضوع مقاله و پیشینه آن برقرار شود.
• یکی از دلایل آشکار عدم پذیرش مقاله، استفاده مستقیم از مقاله های دیگر بدون ذکر ارجاع و یا به عبارتی کپی کردن مطالب دیگران است. نویسنده مقاله باید در نگارش مقاله های علمی به این نکته توجه داشته باشد که همه مقاله ها بوسیله نرم افزارهای سرقت ادبی (Plagiarism) توسط مجله ها بررسی و سپس به داوران جهت داوری ارسال می شوند. تهیه مقاله هایی که از مقاله های دیگران بدون درج ارجاع استفاده کرده و یا کپی برداری محض باشد علاوه بر پذیرفته نشدن مشمول محرومیت های طولانی مدت نویسنده یا نویسندگان، همچنین موجب درج نام آنها در لیست سیاه می گردد. در تهیه مقاله شرط اصل بودن باید رعایت شود.
• نوع نگارش ضعیف می تواند یکی دیگر از دلایل عدم پذیرش مقاله باشد. توجه شود که حتی در مرحله نگارش از الگوهای نگارشی علمی معتبر استفاده و در نهایت مقاله جهت بازبینی به متخصصان در این زمینه سپرده شود. مقاله هایی که دارای محتوای جدید و عالی باشند شایسته نیست به خاطر نوع نگارش ضعیف از پذیرفته شدن منع شوند.
• یکی دیگر از عوامل عدم پذیرش مقاله، ساختار و شکل آن به دلیل عدم ارائه صحیح موضوع مقاله است. تبیین قسمت های مختلف مقاله اعم از بخش ها، زیر بخش ها، تسلسل و ارتباط مطالب به گونه ای که برای مخاطب قابل فهم باشد؛ همچنین مطالعه و استفاده از مقاله های مشابه از نظر شیوه تحقیق و تبیین جهت یافتن ایده های مناسب، در حل این مشکل کارساز است.

نکته های مورد نظر سردبیران مجله ها
توجه به نکته هایی هر چند ساده اما مهم و کلیدی می تواند در جلب نظر سردبیران و داوران مجله ها بسیار حائز اهمیت باشد که به آنها اشاره می شود:

• عنوان جذاب و جدید مقاله ای که نظر مخاطبان بیشتری را به خود جلب کند، توانایی دارد سردبیر را در بررسی مقاله ترغیب نماید. از آنجا که عنوان، اولین برخورد و رویارویی مخاطب با مقاله است، یک عنوان تازه، جذاب و خلاق می تواند ابتدا نظر سردبیر؛ داوران و سپس انتخاب مخاطبان را در خواندن یک مقاله جذب نماید.
• ارائه یک ایده جدید و جذاب در مقاله که نشانگر نوآوری در زمینه پژوهش و نمایانگر روش تجربی – علمی تازه ای در حوزه کاری محقق است.
• مقاله هایی که دو خصوصیت بالا را دارا باشند، تعداد رجوع آنها و به همان نسبت مجله را افزایش می دهند که این عامل رجوع و همین طور impact factor مجله را ارتقاء می دهد و عامل مهمی برای اعتبار مجله و سردبیر است.
• رعایت راهنمای نگارش، ساختار و ویژگی کلی مقاله های مورد پذیرش مجله انتخابی، همچنین تطبیق موضوع مقاله با تخصص و موضوع مجله از اهمیت بالایی در جهت جذب نظر سردبیر برخوردار است.
• مقاله هایی که حوزه پژوهشی آن مربوط به علوم جدید است و به معرفی، بیان منفعت و زیان های کاربردهای آن علم می پردازد، در جذب سردبیر و مخاطب موثر است.
• نگارش و ویرایش مقاله باید به شیوه ای قابل فهم و جذاب باشد، تا انگیزه بیشتری جهت خواندن مقاله ایجاد کند.
• مقاله هایی که حاصل یک پروژه تحقیقاتی هستند، از اهمیت بیشتری برخوردار می باشند.
• مقاله هایی که قابلیت تحقیقاتی با ارائه راهبردهای جدید جهت گسترش علوم تئوری را دارا باشند.
• مقدمه مقاله هایی که با رویکردی جدید از نظر ترکیب و بررسی جامع در قسمت پیشینه ارائه شده باشند.
• ارائه دادن دلایل منطقی و قابل قبول و استدلال های علمی در خلال مقاله که نشان از توانایی محقق در تحلیل برهان اصلی مقاله می دهد.
• از مقاله های مجله مورد نظر که مرتبط با موضوع مقاله هستند، در قسمت پیشینه مقاله استفاده شده باشد که برای سردبیر و همچنین ارتقای مجله حائز اهمیت است.

مهم ترین نکته ها برای انتخاب مجله معتبر
مهم ترین نکته بعد از تهیه مقاله، انتخاب مجله مناسب برای ارسال مقاله است. در ادامه مواردی که نویسندگان باید در انتخاب مجله ها به آن دقت کنند، ارائه می شود:

• مطابقت موضوع مقاله با موضوع مجله.
• تشخیص وضعیت و جایگاه مقاله از نظر سطح و کیفیت مجله ای که برای ارسال مقاله انتخاب می شود، بطوریکه برای آگاهی از این موضوع به بررسی مقاله های آن مجله و مقایسه سطح آنها با مقاله خویش پرداخته تا مجله ای مناسب و با کیفیت بهتر یافت شود. نحوه توجه و بررسی مقاله مجله به لحاظ برخورد سردبیر و داوران جهت دریافت آخرین وضعیت مقاله نیز مهم است.
• انتخاب مجله از لحاظ مدت زمانی که نویسنده جهت انتشار مقاله اش در نظر دارد، مهم است. این امر با بررسی تاریخ های ثبت شده در مقاله هایی که از نظر مدت زمانی به طول انجامیده جهت پذیرش، اصلاحات و چاپ می تواند بررسی شود.
• نوع ناشرانی که مقاله های مجله ها را چاپ می کنند در مدت زمان چاپ تاثیرگذار است. انتشاراتی های معروفی مثل (Springer – Science direct – Taylor & Francis) با توجه به فرآیند خاص چاپ و تعداد نویسندگان متقاضی برای چاپ در مجله هایشان و نیز مخاطبان آنان دارای فاصله های زمانی طولانی مدتی هستند.
• آگاهی از تعداد دفعات چاپ هر مجله در سال و تعداد مقاله هایی که چاپ می کنند همچنین تعداد صفحات چاپ شده توسط آنان، شانس پذیرش مقاله را در این نوع مجله ها بالا می برد که این امر در انتخاب مجله بسیار مهم است.
• بررسی گروه داوران و دانشگاه ها و موسساتی که پدیدآورنده آن مجله هستند در مسیر داوری و انتخاب مجله موثر می باشند.
• تعداد مراجعه به مجله نیز عامل مهمی برای انتخاب مجله است. زیرا مجله های با مراجعه بالاتر بطور معمول دارای سخت گیری های بیشتری می باشند. البته این مسئله به صورت مطلق نیست و استثناهایی وجود دارد.
• نرخ زمانی که نشان می دهد بطور متوسط تا چند سال در هر مجله مقاله و همچنین مرجع استفاده شده مورد مراجعه قرار گیرد که این امر نیز بسیار با اهمیت است.
• نوع مجله از لحاظ دسترسی کاربران که شامل مجله هایی با دسترسی آزاد و رایگان و نیز مجله هایی که کاربر جهت دریافت مقاله ها باید هزینه بپردازد نیز در انتخاب و در بررسی درجه سخت گیری مجله مورد نظر قرار گیرد.
• وضعیت مجله در بین دیگر مجله ها از لحاظ رتبه بندی و درجه بندی مجله در انتخاب مجله از لحاظ میزان دشواری پذیرش مقالات اهمیت دارد. بطورکلی مجله ها در مقایسه با مجله های هم گروه از نظر موضوع به چهار دسته تقسیم می شوند که با علامت Q مشخص می گردند. مجله های با امتیاز Q₁ جزء 25 درصد مجله های اول گروه تخصصی هستند که دارای کیفیت بالاتری نسبت به بقیه می باشند و به ترتیب مجله های Q₂ و Q₃ و Q₄ قرار دارند. مجله های دسته Q₄ در 25 درصد آخر گروه مجله های آن موضوع علمی هستند.
• ISI بودن مجله نیز در انتخاب آن توسط نویسنده مهم است که با توجه به سطح مقاله و مطالب آن باید در نظر گرفته شود.

به هیچ وجه از عدم پذیرش مقاله توسط یک مجله نباید ناامید و دلسرد شد چرا که اگر نویسنده جایگاه مقاله خود را از نظر سطح کیفی بداند و مجله ای درخور آن بیابد و تغییرات مورد نظر آن داوران را انجام دهد مقاله بطور حتم در مجله ای دیگر چاپ می شود.

[toggle title=”برای مشاهده منابع اینجا کلیک کنید.” state=”close” ]

مقاله علمی و آموزشی «نکته های ضروری در انتشار مقاله های دانشگاهی»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری و نگارش هیئت تحریریه پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد. در این راستا کتاب آشنایی با شیوه نگارش و چاپ مقاله های علمی در مجلات ISI، نوشته ی علی شهرجردی از انتشارات حرکت نو، منتشر شده در 1392 با شابک 0-03-7035-600-978 به عنوان منبع اصلی مورد استفاده قرار گرفته است.

[/toggle]