چگونه چک یا سفته مفقود شده را نقد کنیم؟

چک و سفته از جمله اوراق تجاری رایجی هستند که بین تجار، بانک ها و افراد عادی به جای پول رد و بدل شده و مورد استفاده قرار می گیرند؛ اما گاهی ممکن است در مراودات روزانه، دارنده سند تجاری آن را گم کند یا بر اثر حادثه ای سند تجاری به کلی از بین برود. در این صورت، دارنده سند تجاری چگونه باید ادعای خود را مبنی بر مطالبه وجوه از بدهکار اثبات کند؟

افراد بواسطه سهل انگاری یا بی دقتی ممکن است کیف مدارک و اسناد خود را گم کنند یا اسناد خود را در جایی گذاشته و فراموش کنند یا ممکن است حادثه ای مانند آتش سوزی رخ دهد و موجب از بین رفتن اسناد شود. در چنین مواقعی تکلیف سند تجاری از بین رفته از قبیل چک و سفته چه می شود؟

در این مقاله شما می توانید با اثبات وجود سندی تجاری و نقد کردن آن آشنا شوید.

اثبات طلب
اگر منشاء صدور چک یا سفته مشخص باشد، دارنده سند تجاری دردسر چندانی برای اثبات ادعای خود نخواهد داشت. در واقع اولین نکته در خصوص مفقود شدن سند تجاری، اثبات مدیون بودن صادرکننده و طلبکار بودن دارنده سند تجاری است. بطورکلی، اثبات طلب همانند اثبات هر دعوای دیگری، تابع قواعد مربوط به اثبات دعوا است و شخص مدعی باید با استفاده از سند، اقرار بدهکار، شهادت شهود یا ابراز دفاتر تجاری، دعوای خود را اثبات کند.

اولین ادله اثباتی برای اثبات طلب، سند است. برای مثال تاجری در ازای فروش جنس و بر اساس فاکتور صادره، چکی را دریافت کرده است یا دو نفر در ازای یک قرارداد، چکی را به عنوان مبلغ قرارداد رد و بدل کرده اند و مشخصات و مبلغ چک را هم در قرارداد قید کرده اند یا بر اساس یک حساب تجاری، چکی به عنوان پرداخت طلب صادر شده و در ازای آن رسیدی گرفته شده است؛ در همه این موارد، دارنده چک که مدعی مفقودی یا از بین رفتن چک مذکور است، به راحتی می تواند طلب خود را اثبات و حتی بدون داشتن چک یا سفته مزبور، آن را مطالبه کند.

دومین راه اثبات این است که خود شخص بدهکار، به مدیونیت در برابر طلبکار اقرار کند. در اینجا هم با وجود اینکه اصل چک یا سفته از بین رفته است اما اقرار شخص بدهکار برای اثبات طلب شخص کافی به نظر می رسد.

سومین راه، شهادت شهود است. در دعاوی مالی،  شهادت دو نفر مرد عادل برای اثبات طلب کفایت می کند؛ در جایی که دسترسی به دو نفر شاهد وجود ندارد، شهادت یک شاهد به اضافه یک قسم از سوی شخص طلبکار هم می تواند دعوا را اثبات کند.

راه دیگر اثبات طلب هم در دعوای بین تجار است؛ در صورتی که هر دو طرف طلبکار و بدهکار تاجر باشند، می توانند برای اثبات دعوای خود و اثبات اینکه طلبی وجود داشته اما چک یا سفته صادر شده در برابر آن مفقود شده، به دفاتر تجاری یکدیگر در برابر هم استناد کنند. بر اساس قانون تجارت، تجار باید دفاتر تجاری منظمی داشته و خلاصه معاملات روزانه، هفتگی و سالانه خود را در این دفاتر قید کنند.

پس با اثبات اینکه شخص در ازای سفته یا چک مزبور طلبی داشته و حالا چک یا سفته از بین رفته است یا مفقود شده، می تواند طلب را مطالبه کرد.

مفقود شدن اسناد در وجه حامل
موارد ذکر شده در بالا در جایی است که چک یا سفته به نام شخص معینی در ازای طلب معینی صادر شده باشد اما اگر چک یا سفته در وجه حامل باشد یا منشاء آن به روشنی مشخص نباشد، در اینجا قانونگذار شرایط خاصی را در قانون تجارت مشخص کرده است.

قانونگذار در مواد 322 قانون تجارت به بعد، آورده است که در صورت گم شدن سند در وجه حامل که دارای ورقه های کوپن یا دارای ضمیمه برای تجدید اوراق کوپن باشد، شخص باید نزد دادگاه دعوای بطلان سند را مطرح کند. منظور از ورقه های کوپن، رسید یا همان تَه برگ مربوط به چک یا سفته است که در دسته ای وجود دارد. بر این اساس، مدعی باید در دادگاه محل اقامت شخص مدیون یا بدهکار ابتدا طرح دعوا کرده و ثابت کند که سند در تصرف او بوده و فعلاً گم شده است. اگر دادگاه ادعای مدعی را بنابر اوضاع و احوال قابل اعتماد بداند، بوسیله اعلان در جراید اعلام می کند که هر کسی چک یا سفته ادعایی را در اختیار دارد به دادگاه اعلام کند و چنانچه ظرف مدت مشخصی کسی مراجعه نکند، دادگاه بطلان چک یا سفته ادعایی را اعلام می کند.

البته دادگاه برای تضمین بهتر موضوع می تواند به مدیون اعلام کند تا وجه چک یا سفته مفقودی را بدون اجازه دادگاه یا بدون گرفتن ضامن به آورنده آن پرداخت نکند تا تکلیف موضوع در دادگاه مشخص شود. چنانچه در مدت سه سال از تاریخ نشر آگهی و اعلام مفقودی چک یا سفته از سوی دارنده آن، کسی مراجعه نکند و مدعی حقی در این خصوص نشود، با حکم دادگاه و اثبات طلبکار بودن فرد، سند المثنی برای وی صادر شود.

برای آشنایی با چک و جزئیات آن می توانید مطلب اختصاصی «همه ی آنچه که از چک باید بدانید» را مطالعه نمایید.

[toggle title=”برای مشاهده منابع اینجا کلیک کنید.” state=”close” ]

مقاله آموزشی «چگونه چک یا سفته مفقود شده را نقد کنیم؟»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری و نگارش هیئت تحریریه پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد. در این راستا گزارش شاهرخ صالحی کرهرودی در روزنامه جام جم، به عنوان منبع اصلی مورد استفاده قرار گرفته است.

[/toggle]