نقش پدر در تربیت فرزند

در گذشته تصور می شد که تنها وظیفه پدر، تامین مخارج خانواده است و مادران نقش اصلی و کلیدی تربیت و پرورش فرزندان را بر عهده دارند. اما امروزه روانشناسان معتقدند که نقش پدر در تربیت فرزند و بزرگ کردن وی، بسیار مهم است.

بررسی های علمی نشان می دهند که تاثیر پدر بر فرزند (دختر و پسر) ماندگار بوده و در شکل گیری رفتار و برخورد آنها در زندگی آینده، حیاتی می باشد. به عبارتی پدرهایی که از نظر عاطفی در دسترس هستند، برای فرزندان خود ارزش قائل می شوند، در ناراحتی ها، ناامیدی ها و نگرانی ها، آرامش بخش می باشند، در خوشبختی فرزندانشان نقش منحصر به فردی خواهند داشت. در مقابل پدرانی که از نظر عاطفی سرد هستند، خشونت می ورزند، عیب جو بوده و فرزندان خود را تحقیر و مقایسه می کنند، می توانند به شدت به فرزند خود آسیب برسانند. بنابراین اشتباه است که بگوییم فقط مادر می تواند نقش عاطفی در مراقبت از کودک را ایفا کند. بلکه پدر هم نقش بسزایی در رشد و شکوفایی و سلامت روان کودک بر عهده دارد.

تربیت فرزندان در نتیجه پذیرش مسئولیت، تلاش و هماهنگی پدر و مادر است. تاثیر مادر بر فرزندان بسیار مهم است، اما تاثیر پدر (چه مثبت یا منفی) می تواند بسیار بیشتر باشد. شما می توانید با نقش پدر در تربیت فرزند بیشتر آشنا شوید.

ذهنیت فرزند از پدر

معمولاً کودکان تصوری اغراق آمیز از پدر دارند. آنها همیشه پدر را بزرگتر، قوی تر و دارای نیرویی مضاعف می پندارند که اطلاعات کافی در هر زمینه و توانایی حل همه مشکلات را دارد. پدر را کانون ارضاء نیازهای مادی، روانی، اجتماعی، عاطفی، ارتباطی و عامل امنیت خانه و خانواده می دانند. این تصورات و توقع ها، مسئولیت های بزرگ و تعیین کننده ای بر عهده پدرها می گذارد. همین امر است که باعث می شود تا در امور تربیت و چگونگی رشد و شکوفایی کودک، مشارکت و نقش ویژه ای داشته باشند.

همانطور که می دانید اساسی ترین موضوعِ حضور پدر در خانه، اقتدار اوست؛ اما این اقتدار چگونه می تواند به وجود آید؟ در اینجا منظور از اقتدار، قدرت بدنی نیست، بلکه اقتدار و قدرت حل مسائل و مشکلات به صورت منطقی می باشد. به عبارتی فرزندان به پدری نیاز دارند که در سختی ها بتوانند به او مراجعه کنند، با او صحبت نمایند، مشاوره بگیرند و درخواست کمک کنند. پدری که بتواند با آرامش، در حل مسائل در کنار فرزند خود باشد.

پدر با رفتار و حرکات خود به فرزند آموزش می دهد و موجب رشد یا سقوط شخصیت وی می شود. کودک ویژگی هایی مثل گذشت و ایثار را بیشتر از مادر یاد می گیرد. حمایت و قوی بودن در برابر مشکلات را هم بیشتر از پدر می آموزد. هرچه پدر مقتدر باشد، بیشتر حس حمایت را به فرزند منتقل می کند و باعث می شود تا در ذهن فرزند جایگاه بهتری داشته باشد و فرزند بیشتر از او یاد می گیرد.

همانندسازی از والدین

نکته بسیار مهمی که باید به آن توجه داشته باشید این است که کودکان با آن چیزی که از پدر و مادر می بینند، همانندسازی می کنند، نه با آن چیزی که به آنها گفته می شود. پس، بهترین راه آموزش یک رفتار به کودک این است که والدین، آن را انجام دهند زیرا والدین مانند آئینه ای در مقابل کودکان هستند.

کارشناسان معتقدند پدرانی که بین عمل و گفتارشان تفاوت است، به عنوان مثال قول و وعده هایی را به کودک می دهند و آنها را فراموش می کنند و پدرانی که فرصت کافی برای ارتباط با فرزندان خود ندارند، الگوی مناسبی برای همانندسازی فرزندان نیستند. باید بدانید کودکان در مسیر رشد از افراد بسیاری در اطرافشان تاثیر می گیرند. در این میان نقش پدر بسیار پر رنگ تر و با اهمیت تر است. ارتباط خوب پدر با کودک مانع نقش پذیری کودک از همسالان یا افراد بزرگسال دیگر نظیر عمو، دایی و… می شود.

به همین دلیل، زمانی که حضور پدر در خانواده به دلیل مشغله کاری یا هر وضعیت دیگر کمرنگ باشد، ویژگی شخصیتی و اخلاقی کودک نیز دچار تنزل می شود. تحقیقات نشان می دهد که تا دو و نیم سالگی، مهم ترین نقش را مادر دارد. البته حضور پدر از همان دوران بارداری و برقراری ارتباط با کودک از طریق نوازش، نگاه کردن، صحبت کردن، بازی کردن و… لازم و ضروری است. بعد از این سن، اهمیت نقش پدر بسیار بیشتر می شود. کودکان به ویژه پسران در سنین 3 تا 6 سالگی، نیاز بیشتری به حضور پر رنگ پدر دارند. بی توجهی به کودکان و مشغله زیاد پدر و مادر، سبب می شود، کودکان بدون توجه به ارزش های اجتماعی و اخلاقی، غیر متعهد بزرگ شوند و اعتماد به نفس پایینی داشته باشند و با معنای صمیمیت، همدلی و احساس مسئولیت در خانواده آشنایی نداشته باشند.

بایدهای یک پدر در خانه

پدرها باید به این نکته توجه کنند که تنها برآورده کردن نیازهای مادی خانواده مهم نیست. بلکه بودن و حضور آنها در کنار خانواده و برآورده ساختن نیازهای عاطفی و جسمانی بطور همزمان در تربیت فرزند و حتی آرامش همسر نقش بسزایی دارد. یک پدر باید:

1. حتماً زمانی را برای فرزندان، خصوصاً بازی با آنها اختصاص دهد.
2. با تعریف و تمجید و صحبت درباره توانایی های فرزندش، به او قوت قلب داده و اعتماد به نفسش را افزایش دهد. هر چقدر هم که این کار را مادر انجام دهد، تمجید پدر جایگاه ویژه و موثر خود را خواهد داشت.
3. همیشه سعی کند خنده رو و خوش اخلاق باشد.
4. حتماً یکی از وعده های غذایی را کنار خانواده باشد و در مورد اتفاقات خوب و مثبت صحبت کند.
5. در تربیت فرزند، کمک و پشتیبان همسرش باشد. اگر کودک کار اشتباهی انجام داده و از طرف مادر تنبیه شده است، سعی کند با مادر همگام و همسو باشد. به کودک توضیح دهد که هدف مادر آگاه کردن از اشتباه یا کار خطرناک بوده است.
6. با همسرش همیشه (خصوصاً در مقابل فرزند) با نیکی صحبت و رفتار کند.
7. برنامه سفر، پیک نیک، گردش و… را با خانواده هماهنگ کند و در این برنامه ها، مباحث و موضوعاتی را به فرزندش آموزش دهد. این گونه برنامه ها، فرصت های خوبی هستند تا کودک، رفتار صحیح و سازگاری با دیگران را در قالب داستان، قصه یا حکایت؛ موضوعات علمی درباره کوه ها، دریاها، جانوران و… را از پدر و مادر بیاموزد.
8. و…

صاحب نظران معتقد هستند با اینکه مادر در تربیت فرزند، مهارت بیشتری دارد ولی نقش پدر موثرتر است.

منابع

مقاله علمی و آموزشی «نقش پدر در تربیت فرزند»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری و نگارش هیئت تحریریه علمی پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد.