راهنمای عکاسی از آسمان شب با دوربین های دیجیتالی

مانند بیشتر عکاسان نجومی امروز، من هم کارم را با عکاسی از تک ستاره ها، ثبت رد آنها در آسمان شب و عکس گرفتن از ماه از داخل تلسکوپم آغاز کردم. این تجربه ها مربوط به دورانی بود که فیلم عکاسی هنوز رواج داشت و بیشتر ستاره شناسان آماتور امولسیون رنگ را پیش از عکاسی در نظر می گرفتند. بگذریم از فیلم های ویژه عکاسی نجومی و تکنیک هایی مانند خنک کردن دوربین و افزایش حساسیت فیلم.

رفته رفته پیشرفت می کردم و سراغ تکنیک های عکاسی پیچیده تر و پُر جزئیات تر می رفتم. گام بعدی تهیه پایه مخصوصی بود که بتواند اجرام آسمانی را به دقت دنبال کند. این پایه باعث شد رد ستاره ها از نوردهی عکس های من کنار گذاشته شود و بتوانم عکس هایی واید و چشم نواز از آسمان شب بگیرم. تکنیک های دیجیتال امروزی مشابه تکنیک هایی هستند که من در دوران رواج فیلم استفاده می کردم؛ اما برتری شان این است که می شود بسیاری از تنظیمات را داخل خود دوربین انجام داد، تنظیماتی که سابقاً می بایست با انتخاب دقیق نوع فیلم یا در تاریکخانه با آنها سر و کله زد. درست مانند فیلم، تاریکخانه و چاپ، پردازش دیجیتال عکس هم داستان خاص خودش را دارد.

مایک رینولدز از همکاران مجله Astronomy و یکی از عکاسان برجسته اجرام آسمانی، به ویژه خورشید گرفتگی های کامل است. در این مقاله شما می توانید با تجربیات مایک رینولدز در زمینه عکاسی از آسمان شب با دوربین های دیجیتالی آشنا شوید.

چه دوربینی لازم دارید؟

برای عکاسی نجومی دوربینی لازم دارید که تنظیماتی برای نوردهی طولانی داشته باشد. یک دوربین DSLR برای چنین منظوری عالی است. جایگزینی هم برای دوربین های DSLR پیدا شده است: دوربین های بدون آئینه. این نوع دوربین ها به میانجی گری آئینه ای مکانیکی بین منظره یاب و حسگر دوربین نیازی ندارند و از منظره یاب دیجیتال بهره می گیرند. بواسطه همین منظره یاب دیجیتال، تولید کنندگان دوربین های بدون آئینه می توانند پیچیدگی کلی دوربین و همچنین وزن و اندازه آن را کمتر کنند. حذف آئینه مکانیکی یکی از منابع ایجاد کننده لرزش را هم از ساختار دوربین حذف می کند.

اما دقت داشته باشید که بیشتر دوربین های بدون آئینه حسگری با ابعاد کوچکتر دارند و با لنزهای موجود سازگاری ندارند و برای آنها باید از لنزهای مخصوص خودشان استفاده شود و مصرف باتری شان بیشتر از دوربین های DSLR است. در حال حاضر سونی و فوجی پیشتازان بازار دوربین های بدون آئینه هستند.

لوازم و تجهیزات

برای عکاسی از آسمان شب به جز دوربین و لنز مناسب، به برخی تجهیزات مخصوص عکاسی در شب نیاز داریم. یکی از مهم ترین تجهیزات برای این کار مقری با قابلیت ردگیری خودکار اجرام سماوی است. در واقع اگر می خواهید عکس هایی نجومی بگیرید که رد ستاره ها در آن معلوم نباشد، به سه پایه ای نیاز دارید که امکان ردگیری دقیق داشته باشد. تجهیزاتی هم برای نصب مجموعه دوربین و لنز روی تلسکوپ وجود دارد. اگر از مقر استوایی (equatorial) استفاده کنید، این تجهیزات می تواند ایده آل باشد. تنها مشکل این روش این است که آماده کردن تجهیزات برای عکاسی کار زمانبری است.

چندتایی مقر استوایی با قابلیت ردگیری خودکار با قیمت مناسب در بازار وجود دارد. یک دوربین و لنز را می توان روی هر کدام از این مقرها سوار کرد و برخی مدل ها حتی قابلیت نصب یک تلسکوپ کوچک را هم دارند. ولی در نظر داشته باشید که برای تثبیت این مجموعه به یک سه پایه مستحکم هم نیاز دارید. راه اندازی این سیستم و تنظیم کردنش با قطب معمولاً کار آسانی است. تجهیزات لازم برای آن هم سبک است و در نتیجه به سادگی می توانید حملش کنید. برای انجام فرآیند نوردهی، تنظیم دقیق با قطب اهمیت زیادی ندارد، اما در نوردهی های طولانی مدت می تواند مهم باشد.

ابزارهای لازم دیگر شامل کارت حافظه ای مناسب، باتری یا هر منبع انرژی مناسب دیگر و اینتروالومتر (intervalometer) است. من معمولاً باتری و کارت حافظه اضافی هم همراه خود دارم.

اینتروالومتر وسیله مهمی است. با استفاده از این ابزار می توانید بدون لمس دوربین، مدت زمان نوردهی را از راه دور کنترل کنید و در نتیجه از ایجاد لرزش در دوربین و خراب شدن نتیجه کارتان جلوگیری کنید. برندهای مختلف از اصطلاح های متفاوتی برای اشاره به این وسیله استفاده می کنند. «کنون» آن را Timer/Remote Controller می نامد، «نیکون» از اصطلاح Multi Function Remote Card استفاده می کند و «سونی» از عبارت Remote Commander استفاده می کند. اگر می خواهید این ابزار را بخرید، حواستان به سازگاری آن با دوربین تان باشد.

وقتی تنظیم نوردهی دوربین تان روی حالت manual یا در برخی مدل ها bulb است، دریچه دوربین عملاً باز می ماند و برای پایان دادن به نوردهی، باید خودتان با دست شاتر را فشار بدهید. در این حالت به کمک اینتروالومتر می توانید بدون نیاز به دست زدن به دوربین، مدت‌ زمان دقیق نوردهی را کنترل کنید. همچنین می توانید تعداد دفعات نوردهی را هم مشخص کنید. بعضی از اینتروالومترها حتی این قابلیت را دارند که نوردهی را مدت کوتاهی پس از کنار رفتن آئینه از جلوی حسگر (در دوربین های DSLR) آغاز کنند، چون حرکت مکانیکی آئینه در این مرحله موجب لرزش مختصری در بدنه دوربین می شود و ممکن است این لرزش از کیفیت نهایی عکس بکاهد.

چه لنزی لازم داریم؟

وسیله مورد نیاز بعدی یک لنز خوب است. بیشتر لنزهای DSLR امروزی، ویژگی های لازم را دارند و حتی از لنزهای کیت هم می شود برای اینکار استفاده کرد. در عکاسی نجومی به لنزی به قابلیت فوکوس خودکار و تثبیت عکس (stabilization) نیاز نیست و این ویژگی ها ممکن است دردسرساز هم باشند. اما فاصله کانونی لنزتان نباید زیاد باشد. من معمولاً فاصله های کانونی بالای 135 میلیمتر را زیاد می دانم، ولی بیشتر اوقات با لنزهای تله فوتو کار می کنم.

یکی از بحث هایی که ممکن است بشنوید بر سر استفاده کردن یا استفاده نکردن از لنزهای زوم است. لنزهای زوم امروزی، خیلی بهتر از لنزهایی هستند که 30 سال پیش و در دوران فیلم وجود داشتند. شیشه ای که برای تولید لنزهای امروزی استفاده می شود کیفیت بالاتری دارد و کیفیت مکانیکی لنزها هم بسیار بالاتر رفته است. خودم هم تجربه های خوبی در استفاده از لنز زوم برای عکاسی نجومی داشته ام. به کمک یک لنز زوم این امکان را داشته ام که چشم اندازهای خاصی را ثبت کنم. مزیت دیگر این است که به جای خریدن چند لنز با فاصله های کانونی ثابت، می شود چندین فاصله کانونی را در قالب یک لنز در اختیار داشت. من برای عکاسی نجومی از لنزهای زوم و ثابت استفاده می کنم، اما هنگام عکاسی معمولی تقریباً همیشه از لنزهای زوم بهره می گیرم.

فاصله کانونی موثر یک لنز بستگی به این دارد که حسگر دوربین تان فول فریم باشد یا کراپ. دوربین های فول فریم (که حسگرشان به اندازه فیلم های 35 میلیمتری سابق است) گران قیمت تر هستند. دوربین های کراپ حسگرهای کوچکتری دارند و قیمت شان هم پایین تر است. بیشتر حسگرهای کراپ بر پایه استاندارد موسوم به Photo Advanced C-type System یا به اختصار C-APS ساخته می شوند. از آنجا که دوربین های مبتنی بر استاندارد C-APS حسگرهایی با ابعاد کوچکتر دارند، تصویر ایجاد شده در این دوربین ها بزرگنمایی بیشتری دارد و در نتیجه میدان دید کمتر است.

نکته: برای عکاسی نجومی بهتر است از لنزهای واید استفاده کنید تا بتوانید بخش بزرگی از آسمان را در قاب عکس تان جا بدهید.

تنظیمات دوربین

تنظیم مناسب و درست دوربین و لنز نه تنها زحمت زیادی را از دوش تان بر می دارد، بلکه به طرز قابل توجهی کیفیت عکس هایتان را بالا می برد. ضمن اینکه خوبی استفاده از ابزارهای دیجیتال این است که می توانید عکس های بدتان را با خیال راحت پاک کنید و دوباره عکس بگیرید، مگر اینکه موضوع عکس تان یک گرفتگی خورشیدی یا یک شهاب سنگ با شکوه باشد.

• فوکوس خودکار لنز را غیر فعال کنید: بسیاری از لنزهای عکاسی (در دوربین‌ گوشی های هوشمند، دوربین های ببین و بگیر و بسیاری از لنزهای مخصوص DSLR) قابلیتی به نام فوکوس خودکار یا autofocus دارند. این ویژگی‌ هنگام ثبت عکس های عادی از انسان ها و چشم اندازها بی نظیر است، اما برای عکاسی نجومی فایده چندانی ندارد و بیشتر مضر است. اگر هنگام عکاسی از آسمان شب قابلیت فوکوس خودکار لنزتان فعال باشد، لنز، آسمان را خالی تشخیص می دهد و دائماً به دنبال نقطه ای مناسب برای فوکوس کردن می گردد. ضمن اینکه فوکوس خودکار انرژی باتری دوربین تان را هم مصرف خواهد کرد.
• فلاش دوربین را خاموش کنید: این توصیه ممکن است بدیهی به نظر برسد، ولی شاهد مواردی بوده ام که یک تازه کار نمی دانسته که باید فلاش دوربینش را خاموش کند یا حتی یک عکاس با تجربه فراموش کرده اینکار را بکند. به همین دلیل است که من همچنان هنگام آماده شدن برای شب عکاسی، فهرست لوازم و کارهای مورد نیازم را مرور می کنم.
• قفل کردن آئینه: پیش از آنکه کار عکاسی را آغاز کنید، آئینه دوربین (در دوربین های DSLR) را روی حالت قفل بگذارید. در هنگام عکاسی عادی، هنگام کنار رفتن آئینه از جلوی حسگر دوربین، لرزش خفیفی در بدنه دوربین ایجاد می شود. این لرزش برای عکاسی عادی که در آنها مدت زمان نوردهی بسیار پایین است، مشکلی ایجاد نمی‌ کند، ولی اگر بخواهید تصویر ستاره ها را به شکل یک نقطه واضح و نه به صورت یک خط ممتد شکار کنید، خفیف ترین لرزش ها هم دردسرساز خواهند بود.
• تعادل رنگ سفید را روی حالت خودکار بگذارید: با تنظیم دستی تعادل رنگ سفید، می توانید کاری کنید که عکس نهایی طبیعی جلوه کند. این قابلیت برای عکاسی معمولی در فضای باز یا در شرایط نوری غیر عادی فوق العاده است، اما برای عکاسی از آسمان شب ضرورتی ندارد و می توان آن را به عهده خود دوربین گذاشت. پس تعادل رنگ سفید یا همان balance white را روی حالت خودکار بگذارید.

تنظیمات ایزوله

مقدار حساسیت حسگر دوربین با چیزی به نام ایزو (ISO) سنجیده می شود. ایزو استانداردی در عکاسی است که از دوران عکاسی آنالوگ رواج دارد و آن را سازمان بین المللی استانداردسازی تعیین کرده است. کمترین حساسیت حسگر بیشتر دوربین ها از ایزو 100 (در بعضی موارد ایزو 64) آغاز می شود و بیشترین حساسیت ایزو در دوربین های رده بالا به عدد 102400 می رسد. هر چند ممکن است به نظر برسد ایزوی بالا برای عکاسی در شرایط کم نور (برای نمونه در شب) مناسب است، اما استفاده از ایزوی بالا هزینه مهمی دارد؛ هر چقدر ایزو بالاتر برود، نویز دیجیتال (به شکل نقطه های ریز رنگی) در عکس نهایی بیشتر خواهد بود. ترجیح من این است که بیشینه ایزوی دوربینم هنگام عکاسی روی عدد 400 باشد. اما نرم افزار حذف نویز دوربین تان می تواند عملکرد خوبی داشته باشد و در نتیجه، بتوانید از ایزوهای بالاتر هم استفاده کنید. به همین دلیل پیشنهاد می کنم ایزوهای بالاتر را هم امتحان کنید و ببینید از نتیجه کار راضی هستید یا نه. اما اگر با ایزوی بالا کار می کنید، حواستان باشد نقاط رنگی ناشی از نویز را با ستاره های آسمان اشتباه نگیرید.

شاتر دستی

دوربین های DSLR به صورت پیش فرض چند بازه زمانی برای نوردهی دارند که بیشترین شان به 30 ثانیه می رسد. اما در حالت Bulb یا Manual شاتر دوربین باز می ماند و برای بسته شدن شاتر باید دکمه شاتر را خودتان با دست فشار بدهید (یا با یک کنترل از راه دور شاتر را ببندید).

اندازه فایل

با تنظیم اندازه فایل می توانید حجم عکس نهایی را کنترل کنید (و فضای حافظه ذخیره سازی تان یا همان کارت حافظه دوربین تان را مدیریت کنید). من ترجیح می دهم فایل ها را به صورت RAW یا خام ذخیره کنم که در این حالت عکس تان بیشترین حجم را دارد. این حالت فضای بیشتری از حافظه ذخیره سازی تان را خواهد گرفت،‌ ولی هنگام پردازش های بعدی بیشترین امکانات را در اختیارتان خواهد گذاشت.

کاهش نویز

نویز الکترونیک یکی از دردسرهای دوربین های دیجیتال است. با استفاده از قابلیت کاهش نویز یا Noise Reduction می توانید مقدار نویز را به کمترین میزان برسانید. فعال کردن این قابلیت زمانی اهمیت بیشتری پیدا می کند که پس زمینه عکس تان آسمان تیره شب و موضوع عکاسی تان ستاره هایی به شکل نقطه های کم نور باشد.

گشودگی دهانه لنز

محدوده گشودگی دهانه یا aperture هر لنز به خود آن لنز بستگی دارد، اما می توان میزان گشودگی آن را با خود دوربین تنظیم کرد. تغییر دادن میزان گشودگی لنز مقدار نوری را که به حسگر دوربین می رسد، تغییر می دهد. اما هدف اصلی برای کم و زیاد کردن گشودگی دهانه لنز، تنظیم عمق میدان است. با کمتر شدن میزان گشودگی دهانه، ضریب اف یا f number بالاتر می رود و عمق میدان افزایش پیدا می کند. به این ترتیب در یک منظره واحد، فضای بیشتری می تواند در حالت فوکوس کامل قرار بگیرد. اما از آنجا که در عکاسی نجومی با اجرام آسمانی دوردست سر و کار داریم، عمق میدان اهمیت چندانی ندارد. بنابراین بهتر است گشودگی‌ دهانه لنزتان را روی بازترین حالت بگذارید تا حسگر دوربین تان بیشترین نور ممکن را دریافت کند.

نکته: اگر زمان نوردهی تان برای عکس هایی که می گیرید، بالا باشد، حسگر دوربین تان گرم می شود. به همین دلیل بهتر است بعد از گرفتن هر عکس، به دوربین تان کمی فرصت بدهید تا حسگر آن خنک شود.

انتخاب محل عکاسی

پس از آنکه لوازم و تجهیزات تان را آماده کردید، به فکر این باشید که کجا می خواهید عکاسی کنید. اگر منطقه ای که برای عکاسی انتخاب می کنید، در شب آلودگی نوری زیادی داشته باشد (مثلاً در نزدیکی شهرهای بزرگ باشد)، آن وقت ممکن است نتوانید عکس های خوب زیادی بگیرید. هر چند در برخی چشم اندازهای خاص، آلودگی نوری می تواند به یکی از مولفه های زیبای عکس نهایی تبدیل شود.

زیر آسمان شب

اکنون همه چیز آماده است تا برویم و عکاسی کنیم. اما از کجا باید شروع کرد؟ اگر نخستین باری است که عکاسی نجومی را تجربه می کنید، عکاسی از یک صورت فلکی پُر نور را انتخاب کنید. این کار کمک تان می کند با ویژگی های آسمان شب آشنا شوید. چند عکس آزمایشی با نوردهی های متفاوت بگیرید و لنزهای مختلف تان را امتحان کنید.

اگر به عنوان نمونه در فصل زمستان و در نیمکره شمالی به عکاسی می روید، انتخاب صورت فلکی «شکارچی» که در این فصل در بالای افق قرار می گیرد، گزینه مناسبی است. اول از همه فوکوس را با دقت تمام تنظیم کنید و به علامت فوکوس بی نهایت روی لنز اعتماد چندان نکنید. من طی سال ها و به تجربه فهمیده ام که فوکوس بی نهایت هر کدام از لنزهایم کجا است، اما باز هم در هر بار عکاسی فوکوس لنزم را بررسی می کنم.

رویکردهای متفاوتی نسبت به مدت زمان نوردهی وجود دارد. یکی از مهم ترین عامل های تعیین کننده بازه نوردهی این است که بخواهید بعداً چه نوع ویرایش دیجیتالی ای روی عکس هایتان انجام بدهید. ویرایش دیجیتال یک عامل پُر اهمیت و جدید در عکاسی نجومی است. اما می توانید در آغاز موضوع ویرایش های دیجیتال بعدی را نادیده بگیرید و به همان نتیجه فوری عکاسی و پردازش عکس در داخل خود دوربین اکتفا کنید. به جز این، بیشینه زمان نوردهی به عواملی مانند شرایط آب و هوایی، لنز و گشودگی دهانه آن، تنظیمات ایزو، قابلیت حذف نویز، دقت مقر استوایی و… بستگی دارد.

من هنوز هم آزمون و خطا می کنم. پیشنهاد می کنم شما هم همین کار را بکنید؛ گستره ای از نوردهی های مختلف را امتحان کنید و ببینید کدام نوردهی برای شما و تجهیزات تان مناسب تر است. عکاسی نجومی عریض این امکان را فراهم می کند که راه شیری، بارش های شهابی و رقص شفق در آسمان پُر ستاره را به تصویر بکشید. حتی می توانید گذر یک ماهواره یا ایستگاه فضایی بین المللی از آسمان شب را در عکس هایتان ثبت کنید.

نمی توانم به اندازه کافی برای این سبک از عکاسی نجومی تشویق تان کنم. بدون شک این کار را دوست داشتنی و آرامش بخش خواهید یافت. همچنین فرصت زیادی برای تجربه خواهید داشت. برای نمونه می توانید چیزی مانند یک درخت کاج را در پیش زمینه قاب تان بگذارید و با لنزها و عمق میدان های مختلف از این منظره عکس بگیرید. امیدوارم دوره های عکاسی تان به عکس هایی با کیفیت بالا منتهی شود و از به اشتراک گذاشتن این عکس ها احساس سرافرازی کنید.

منابع

مقاله علمی و آموزشی «راهنمای عکاسی از آسمان شب با دوربین های دیجیتالی»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، گردآوری، ترجمه و نگارش هیئت تحریریه علمی پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد.