چرا سنگ‌ها گوناگون هستند؟
سنگ‌ها در اندازه‌ها و شکل‌های گوناگون یافت می‌شوند. بعضی از سنگ‌ها زبر و خشن هستند ولی برخی دیگر از آنها نرم و صاف می‌باشند. رنگ‌هایشان نیز یکسان نیستند و بعضی از آنها حتی به جواهرات شباهت بسیاری دارند. با تماشای انواع سنگ‌ها گاهی اوقات انسان به این فکر می‌افتد که به جمع‌آوری آنها از روی سطح زمین بپردازد.
چیزی که سنگ‌ها را به این زیبایی جلوه می‌دهد، ترکیبات سنگ‌ها است. سنگ‌ها از یک یا چند ماده معدنی به وجود آمده‌اند. همین مواد معدنی هستند که سنگ‌ها را به رنگ‌های متنوع و جالبی در می‌آورند و گاهی اوقات مانند جواهرات به آنها درخشش فوق‌العاده‌ای می‌بخشند.
انواع سنگ‌ها
سنگ‌ها همه مانند یکدیگر درست نشده‌اند. نوعی سنگ وجود دارد که اسم آن «سنگ رسوبی» است. این نوع سنگ‌ها از ته‌نشین شدن بعضی از مواد به وجود آمده‌اند. این مواد را آب، باد، یخ و یا گیاهان و جانوران در مسیر حرکت خود بر جای گذاشته‌اند و سپس با گذشت مدت زمان‌های بسیار طولانی، به سنگ تبدیل شده‌اند.
این گونه سنگ‌ها به صورت لایه لایه روی یکدیگر قرار می‌گیرند. نام هر یک از این لایه‌ها یک چینه است. از این رو، این سنگ‌ها را سنگ‌های چینه‌ای هم می‌نامند. سنگ‌های رسوبی یا چینه‌ای از اجزای کوچکی که معمولاً گرد و دایره‌ای شکل هستند درست می‌شوند، زیرا در جریان باد یا آب، این اجزا روی همدیگر می‌غلتند و گوشه‌های تیزشان ساییده می‌شود و به شکل گرد و دایره‌وار در می‌آیند. ماسه سنگ و سنگ‌های آهکی نمونه‌های مشهوری از انواع سنگ‌های رسوبی هستند.
بعضی از سنگ‌ها روزی به صورت مواد گداخته در دلِ زمین بوده‌اند، ولی اکنون به بیرون ریخته شده‌اند و روی سطح زمین یا در شکاف سنگ‌های دیگر جای گرفته‌اند. این گونه سنگ‌ها به «سنگ‌های آذرین» موسوم هستند. از نمونه‌های مشهور سنگ‌های آذرین که در بیشتر جاها پیدا می‌شوند، یکی گرانیت و دیگری بازالت می‌باشند.
نوع سوم، سنگ‌هایی هستند که اگرچه روزی به شکل سنگ‌های رسوبی یا آذرین بوده‌اند اما در نتیجه قرار گرفتن در معرض حرارت و وارد آمدن فشار به آنها، شکل دیگری به خودشان گرفته‌اند. این گونه سنگ‌ها به «سنگ‌های دگردیسی» یا «سنگ‌های دگرگون شده» نامگذاری شده‌اند. مرمر و کوارتز از زمره سنگ‌های دگردیسی می‌باشند.
در بعضی از سنگ‌ها چندین نوع مواد معدنی فلزی با سایر مواد سنگی به یکدیگر آمیخته شده‌اند. حال اگر مواد فلزی به اندازه کافی باشند بطوریکه بتوانیم آنها را از همدیگر جدا کنیم و مورد استفاده قرار دهیم، سنگ مورد بحث را «کانه» یا «سنگ معدن» می‌نامند.
حفره‌های درون سنگ‌ها چگونه ایجاد می‌شوند؟
اگر بعضی از قسمت‌های یک سنگ از بخش‌های دیگر نرم‌تر باشد، ممکن است درون سنگ حفره ایجاد شود. وقتی سنگ در معرض باد و باران یا جریانات و امواج آب اقیانوس‌ها قرار می‌گیرد، قسمت‌های نرم سریع‌تر فرسایش می‌یابند.
در سنگ‌های رسوبی مانند سنگ‌های ماسه‌ای و آهکی، حفره‌های بیشتر به دنبال فعالیت‌های بیولوژیکی ایجاد می‌شوند. ممکن است یک کرم در رسوبات تونلی ایجاد کرده باشد که بعدها با مواد نرم‌تری پُر شده و قسمتی از سنگ را شکل داده است. در سنگ‌های ماگمایی حفرات معمولاً در قسمت‌هایی ایجاد می‌شوند که نرم‌ترین مواد معدنی واقع شده‌اند.
در کنار ساحل هم شما می‌توانید سنگ‌هایی با چندین حفره کوچک یا سنگ‌های سخت و بزرگی با تنها یک حفره پیدا کنید.
منابع
- کتاب به من بگو چرا و چگونه. نوشته آرکادی لئوکوم. ترجمه سعید درودی. انتشارات بهزاد. سال 1391.
