نکته‌هایی که پس از کشیدن دندان و جراحی دهان باید رعایت شوند

مواردی که ناچار به کشیدن دندان می‌شویم، عبارتند از:

• پوسیدگی وسیع و پیشرفته تاج و ریشه بطوریکه که ریشه‌ها از هم جدا شده و قابل نگهداری نباشند.
• شکستگی ریشه دندان در اثر ضربه از محلی که قابل نگهداری نباشد. توجه داشته باشید دندانی که ریشه آن از قسمت انتهایی شکسته باشد و یا شکستگی از ناحیه اتصال تاج به ریشه باشد، قابل نگهداری است.
• دندان‌هایی که برای ایجاد فضا در ارتودنسی (ردیف کردن دندان‌ها) باید کشیده شوند.
• دندان‌هایی که عصب و بافت نرم آن از بین رفته و بوسیله عصب کشی (درمان ریشه) قابل نگهداری نباشد.
• بیماری لثه پیشرفته و غیر قابل درمان که به لقی شَدید دندان‌ها منجر شده باشد.

توجه داشته باشید کشیدن هر دندان به عنوان یک نقص عضو محسوب می‌شود. بنابراین از دندانپزشک خود بخواهید تا دندان شما را درمان کند. هیچگاه به فکر اینکه دندان را می‌کشیم و جای آن را ایمپلنت می‌گذاریم، نباشید. حتی‌المقدور باید دندان‌های طبیعی نگه داشته شوند. چونکه ایمپلنت یک پیچ از جنس تیتانیوم است که هیچگاه با یک دندان طبیعی قابل مقایسه نیست. همچنین هزینه کاشت یک ایمپلنت، ده‌ها برابر بیشتر از نگهداری یک دندان طبیعی است.

در هر صورت اگر تنها راه حل ممکن، کشیدن دندان است، شما می‌توانید با کمک توصیه‌های زیر، چند روز کمی سخت بعد از کشیدن دندان و یا جراحی دهان را سپری نمایید.

1. از دستکاری و تحریک محل زخم بپرهیزید و گاز استریلی که در محل زخم قرار داده شده است را تا دو ساعت و یا حداقل نیم ساعت نگه دارید. از تعویض گاز خودداری کنید. چون گذاشتن گاز جدید و خشک، موجب کشیدن خون به داخل خود شده و در نتیجه سبب خونریزی می‌شود.
2. مهم‌ترین عامل برای کنترل خونریزی تحت فشار قرار دادن محل خونریزی است. با فشار ملایم، گاز محل کشیده شده را نگه دارید. مقداری نشت خونابه به مدت چندین ساعت بعد از جراحی دهان و کشیدن دندان، طبیعی است. در صورت بروز خونریزی تکه‌ای گاز استریل بر موضع قرار داده و با فشار ملایم دندان‌های مقابل روی آن به مدت 30 دقیقه نگه دارید. در صورت ادامه خونریزی این عمل را تکرار نموده و از تعویض گاز با فاصله‌های زمانی کمتر از 30 دقیقه خودداری نمایید. در صورت ادامه خونریزی به دندانپزشک مراجعه کنید.
3. تا 24 ساعت پس از کشیدن دندان، فقط با طرف مقابل غذا بجوید و اگر جراحی وسیع‌تر بوده و ناحیه بخیه شده، تا یک هفته با آن طرف غذا نخورید.
4. از کشیدن سیگار حداقل به مدت 24 ساعت پرهیز کنید و بهتر است 48 ساعت از این کار اجتناب شود.
5. از نوشیدن مایعات با نی اجتناب کنید زیرا منجر به خونریزی می‌شود.
6. از مک زدن بپرهیزید و حتی الامکان از خالی نمودن مکرر آب دهان خودداری کنید.
7. در صورت داشتن درد پس از کشیدن دندان می‌توانید از داروهای مسکن مثل بروفن و یا استامینوفن کدئین استفاده کنید. برای کنترل درد از مصرف آسپرین خودداری کنید. آسپرین به علت خاصیت ضد انعقادی که علاوه بر خاصیت ضد درد دارد، باعث خونریزی می‌شود.
8. از خوردن غذای داغ و خیلی گرم در روز اول خودداری نمایید.
9. در روز اول از غذای نرم (مانند سوپ‌ها) استفاده کنید.
10. اگر جراحی وسیعی انجام شده برای جلوگیری از تورم بهتر است روز اول کمپرس آب سرد بوسیله یک کیسه یخ تا قبل از خواب با فواصل هر 15 دقیقه تا 30 دقیقه استفاده شود و از دو روز بعد از عمل نیز کمپرس آب گرم بوسیله یک حوله گرم و یا کیسه مخصوص آب گرم توصیه می‌شود.
11. در روز عمل، مسواک زدن ضرورتی ندارد. روز بعد از عمل نواحی غیر از ناحیه عمل مسواک زده شود و از دو روز بعد، تمامی نواحی دهان به خوبی و آرامی با مسواک تمیز شوند.
12. پس از 24 ساعت بعد از جراحی، روزانه چند بار با آب نمک ولرم کم شور (یک قاشق چایخوری نمک در یک لیوان آب) یا سرم فیزیولوژی دهان را به آرامی بشویید.
13. بعد از انجام جراحی روی جراحت داخل دهان قشر خاکستری رنگی ممکن است دیده شود و دهان تا چند روز بد طعم و بوی نامطبوعی دارد. این حالات طبیعی بوده و نشانگر وجود عفونت نمی‌باشد.
14. این نکته را به یاد داشته باشید که لخته ایجاد شده در محل دندان برداشته شده، پوششی روی استخوان ایجاد می‌کند و مانع خونریزی و انتقال میکروب‌ها روی استخوان می‌شود. در صورت کشیدن سیگار، تف کردن زیاد، غرغره کردن زیاد آب یا آب نمک، استفاده از غذای گرم در همان روز اول باعث کنده شدن لخته و برهنه شدن استخوان شده که بعد از 48 ساعت فرد با درد شَدید روبرو می‌شود. البته در روز بعد از کشیدن به علت قوام یافتن لخته می‌توان دهان را شستشو داد. همانطور که گفته شد گاهی اوقات بعد از کشیدن شدن دندان، لخته خونی از حفره دندان کشیده شده جدا شده و عارضه‌ای به وجود می‌آید که اصطلاحاً درای ساکت یا حفره خشک (Dry socket) نامیده می‌شود. این عارضه معمولاً 48 ساعت بعد از در آمدن لخته ایجاد شده و درد نسبتاً شَدیدی دارد. در صورت حادث شدن این عارضه به دندانپزشک مراجعه کنید.
15. هفت روز بعد از جراحی برای کشیدن بخیه مراجعه کنید.
16. بعد از جراحی لثه، دندانپزشک لثه را بخیه نموده و به منظور حفاظت موضع از تحریکات، با استفاده از خمیر پانسمان آنجا را می‌پوشاند. خمیر پانسمان در عرض چند ساعت سفت می‌گردد. لذا از برداشتن و دستکاری آن با دست و زبان و یا از مکیدن آن خودداری کنید. جدا شدن تکه‌ای از آن مهم نبوده، ولی اگر تیز و ناراحت کننده بود و احیاناً درد داشتید، به دندانپزشک مراجعه کنید.
17. به علت لخته شدن طوق دندان به دنبال جراحی لثه، ممکن است دندان مقداری به تحریکات حرارتی مثل سرما و گرما حساس شود که به مرور کم شده و از بین می‌رود. از خمیر دندان‌هایی که بدین منظور ساخته شده‌اند (در صورت تجویز) می‌توانید استفاده کنید. از خوردن و آشامیدن میوه‌های ترش، آبمیوه و نوشیدنی‌های ترش مزه که باعث تحریک لثه و دندان و یا بروز درد می‌گردد پرهیز نمایید.
18. اگر دندانپزشک قبل یا بعد از جراحی و یا کشیدن دندان برایتان دارو تجویز کرد آن را مرتب و منظم مصرف کنید.
19. چنانچه سابقه بیماری یا ناراحتی خاص دارید حتماً قبل از کشیدن و یا جراحی به دندانپزشک خود اطلاع دهید.
20. در کودکان به علت ماندگاری چند ساعته بی‌حسی بعد از کشیدن، مراقب گاز گرفتگی و جویده شدن گونه و لب توسط آنان باشید.

 برخی از غذاهایی که مصرف آنها بعد از جراحی توصیه می‌شوند، عبارتند از:

• سوپ‌ها: غذاهایی که به صورت سوپ می‌باشند، اما قبل از مصرف آنها باید مطمئن شوید که سوپ داغ نباشد و در حد ولرم باشد.
• میوه‌ها: پوره شیر و موز، گلابی، هلو یا میوه‌های میکس شده دارای مقدار مناسبی از ویتامین‌ها می‌باشند که در دوران نقاهت بعد از جراحی دهان قابل مصرف می‌باشند، اما باید از مصرف میوه‌های اسیدی مانند پرتقال و گریپ فروت اجتناب نمود.
• سبزیجات: در مراحل اولیه بهبود بعد از جراحی دهان، سیب زمینی نرم شده که به حالت رقیق شده درآمده است به آسانی بلعیده می‌شود. خامه نخودفرنگی که با اضافه نمودن نخودفرنگی و شیر گرم به میکسر و رسیدن آن به حالت مایع تهیه می‌شود نیز غذای مناسبی می‌باشد.
• لبنیات: محصولات لبنی مانند ماست و شیر موجب افزودن کلسیم به غذا می‌شوند. پنیر کاتج (روستایی نرم) نیز که در میکسر همراه شیر به صورت رقیق شده در می‌آید، یک غذای خوب برای افزودن کلسیم می‌باشد.
• نوشیدنی‌ها: نوشیدن چای، زخم‌های ناشی از جراحی دهان را التیام می‌بخشد.

از مصرف غذاهای تند، شیرینی‌های قالبی، غذاهای بسیار داغ یا بسیار سرد و غذاهای چسبنده و لزج اجتناب نمایند.

منابع

1. کتاب آنچه باید از سلامت دهان و دندان بدانید. نوشته دکتر علی اکبر فروتنی. انتشارات شایان نمودار. بهار 1391.